Гаглойты Алан: «Ӕппӕты стырдӕр исбон — адӕм»

0
415

— Куыд цӕры бирӕ зындзинӕдтӕ бавзарӕг Горӕтгӕрон район 2020 азы? Куыд у районы ӕхсӕнадон-политикон уавӕр? — Ацы фарстытӕй райдыдта сӕ ныхас Горӕтгӕрон районы сӕргълӕууӕг Гаглойты Алан ӕмӕ «Рӕстдзинад»-ы уацхӕссӕг Багаты Аврамӕн.

— Нӕ районы ӕппӕты стырдӕр исбон, кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, сты йӕ цӕрджытӕ. Уыдон раздӕрау уарзынц ӕмӕ арӕхсынц цӕсгомджынӕй фӕллой кӕнынмӕ. Ӕмӕ махӕн, районы разамындӕн, нӕ сӕйраг хӕс у уыдонӕн цӕрыны аккаг ӕууӕлтӕ аразын. Кӕд бӕстӕйы экономикон уавӕр вазыгджын у, уӕддӕр, нысанмӕарӕзт федералон программӕты архайыны фӕрцы, районы байгом вӕййынц ног скъолатӕ ӕмӕ сывӕллӕтты рӕвдауӕндӕттӕ, арӕзт цӕуынц медицинон кусӕндӕттӕ, спортивон ӕмӕ хъазӕн фӕзтӕ, реконструкцигонд — парктӕ ӕмӕ сквертӕ, ноггонд цӕуынц фӕндӕгтӕ, рӕзы цӕрӕнуӕтты-коммуналон хӕдзарад.

Экономикӕйыл куы дзурӕм, уӕд нӕ районы промышленнон хъомыс у бирӕкъабазджын; ис нӕм агропромышленнон комплекс, куыстадон ӕмӕ социалон инфраструктурӕ. Промышленносты рауагъд продукцийы иумӕйаг бӕрцы фылдӕр хай дӕттынц хӕлцады ӕмӕ хъӕдгуыстгӕнӕн къабӕзтӕ. Хъӕууон хӕдзарад тынгдӕр здӕхт у хоры куыст кӕнынмӕ. Районы хӕдзарӕдтӕ кӕнынц халсарты куыст дӕр. Фосдарынад арӕзт у дзидза ӕмӕ ӕхсыр исынмӕ, ис нӕм маргъдарӕн хӕдзарӕдтӕ дӕр.

Горӕтгӕрон район у, республикӕйы районтӕй ӕппӕты фылдӕр адӕмыхӕттытӕ кӕм цӕры, уыдонӕй иу. Ам фӕрсӕй-фӕрстӕм цӕрынц 30 нацийы минӕвӕрттӕ. Уымӕ гӕсгӕ, нӕ сӕйраг ӕнтыстытӕй иу у районы нывыл ӕхсӕнадон-политикон уавӕр. Нывылдзинады хъуыддагыл ӕнгомӕй ӕмархайд кӕнӕм канд республикӕйы ӕххӕстгӕнӕг хицаудзинады оргӕнтимӕ нӕ, фӕлӕ ӕхсӕнадон организацитимӕ дӕр. Районы ӕппынӕдзух фӕцӕуы форумтӕ, фестивалтӕ, гом чемпионаттӕ ӕмӕ ӕндӕр мадзӕлттӕ.

— Ауалдзӕджы цы хӕцгӕниз — коронавирус фӕзынд Ирыстоны, уымӕй Горӕтгӕрон район дӕр, ӕвӕццӕгӕн, ӕвыдӕй нӕ баззад. Цы зиан ӕрхаста районӕн? Йӕ цӕрджытӕй бирӕйыл бахӕцыд уыцы ӕнӕхайыры низ?

— Ног коронавирусон инфекцийы фыццаг цау Горӕтгӕрон районы регистрацигонд ӕрцыд 1 апрелы, республикӕйы эпидемиологон уавӕр куы фӕцауддӕр, уый тӕккӕ райдайӕны.

Абоны онг нӕм пандемийӕ рынчынты нымӕц схӕццӕ 557-мӕ. Уыдонӕн сӕ 80 проценты ныридӕгӕн сдзӕбӕх сты. Хъыгагӕн, адӕймаджы зиантӕ дӕр нӕм ӕрцыд: вирус ахаста 10 адӕймаджы цард.

Низ кӕуыл бахӕцыд, уыдонӕн сӕ фылдӕр уыдысты, 30 азӕй 60 азы онг кӕуыл цыдис, ахӕм куыстхъом адӕм. Рынчынтӕ нӕм уыд ӕппӕт хъӕуты дӕр, фӕлӕ сӕ нымӕц уӕлдай фылдӕр уыд, бирӕ адӕм цы хъӕуты цӕры, уыдоны: Октябрыхъӕуы, Камбилеевкӕйы, Ногиры.

РЦИ-Аланийы Сӕргълӕууӕг йӕ Указӕй республикӕйы территорийыл цы арӕнӕвӕрд мадзӕлттӕ сфидар кодта, уыдон фадат радтой Ирыстоны ацы тӕссаг низ — коронавирус парахат кӕныны рохтыл ӕрхӕцынӕн, уыимӕ, Горӕтгӕрон районы территорийыл дӕр. Ӕмӕ кӕд, ӕмткӕй райсгӕйӕ, республикон иумӕйаг бӕрӕггӕнӕнтӕм гӕсгӕ, низ бахӕцынӕй фараст административон территорийы ‘хсӕн 6-7-ӕм бынаты стӕм, уӕддӕр нырма ис, цӕуыл кусӕм, уый. Сӕйраг профилактикон мадзӕлттӕ районы дарддӕр цӕудзысты ӕххӕстгонд, уыдонимӕ, кӕм ӕмбӕлы, уым маскӕтӕ дарыны уаг ӕмӕ зиантӕм бирӕгӕйттӕй цӕуыны хабар, зианмӕ ӕрбацӕуӕг адӕмы низы ныхмӕ тохгӕнӕн фӕрӕзтӕй ифтонг кӕныны хъуыддаг дӕр.

— Районы медицинон кусджытӕ куыд тох кӕнынц коронавирусы ныхмӕ?

— Кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, хӕцгӕнизы ныхмӕ тохы сӕйраг уӕз ӕрӕнцад медицинон кусджыты уӕхсчытыл. Коронавирусон инфекцийӕ районы чи фӕрынчын, уыцы 557 адӕймагӕй уӕлдай ма нӕм регистрацигонд ӕрцыд пневмонийӕ рынчынтӕ 640 адӕймаджы. Ныртӕккӕ дӕр ма уыдонӕй дохтырты ӕххуыс исынц сӕдӕйӕ фылдӕр.

Эпидемийы ныхмӕ куысты фӕлгӕты архайгӕйӕ, инфекцион рынчынты къордӕн бастдзинад кӕимӕ уыд, «Роспотребнадзор»-ы специалисттӕ сбӕлвырд кодтой 1184 ахӕм адӕймаджы, уыдонмӕ 14 боны дӕргъы уыдис медицинон цӕстдард. Горӕтгӕрон районмӕ УФ-йы ӕндӕр субъекттӕй ӕмӕ фӕсарӕнтӕй чи ‘рцыд уыцы бонты, уыдонмӕ — 837 адӕймагмӕ — уыдис ахӕм цӕстдард.

Уымӕй уӕлдай ма ацы азы 19 майӕ 2 июнмӕ Октябрыхъӕуы, районы сӕйраг рынчындоны терапевтон бӕстыхайы байгом ног коронавирусон инфекцийӕ дзӕбӕхгӕнӕн хайад, ис дзы 74 сынтӕджы. Ацы хайад, стӕй ӕрхонкӕйы рынчындон сты фӕсауӕрцон медицинон кусӕндӕттӕ, цы нӕ вӕййы, мыййаг, эпидемиологон уавӕр куы февзӕрдӕр уа, уӕд…

Зӕгъын хъӕуы уый, ӕмӕ, COVID-19-ӕй уӕлдай, дохтыртӕ тох кӕнынц рынчынты ӕндӕр низты ныхмӕ дӕр. Дохтыртӕ, медицинон хотӕ ӕмӕ санитаркӕтӕ ацы вазыгджын рӕстӕг равдыстой сӕ хуыздӕр профессионалон ӕмӕ адӕймагон миниуджытӕ. Сӕхицӕй дӕр дзы цалдӕр фӕрынчын, ӕмӕ куы сдзӕбӕх сты, уӕд ногӕй рацыдысты кусынмӕ ӕмӕ дарддӕр архайынц граждӕнты ӕнӕниздзинад хуыздӕр кӕныныл, дзӕбӕх сӕ кӕнынц алыхуызон хостӕй, фӕлмӕн ныфсӕвӕрӕн уӕздан ныхасӕй, зӕрдӕхӕлар ахастдзинадӕй.

ӕппӕт дуне дӕр бузныг зӕгъы медицинон кусджытӕн. Ӕз дӕр зӕрдиагӕй арфӕ кӕнын нӕ районы медиктӕн сӕ ӕвӕллайгӕ архайды тыххӕй, кӕддӕриддӕр уыдзынӕн сӕ фарсмӕ ӕмӕ сын кӕндзынӕн ӕххуыс.

— Горӕтгӕрон район хъӕууонхӕдзарадон у. Цавӕр ӕнтыстдзинӕдтӕ ис районӕн ацы къабазы?

— Нӕ район кӕддӕриддӕр хъуыстгонд уыдис йӕ зындгонд фӕллойгӕнджытӕй — хуымгӕнджытӕй ӕмӕ хоргуыстгӕнджытӕй. Районы рӕзынц хъӕууонхӕдзарадон архайды алы хуызтӕ, уыдонӕй иуӕй-иутӕм гӕсгӕ республикон агропромышленнон комплексы район цӕуы раззагдӕртимӕ. Быдырты кусы нырыккон техникӕ, куыстадон процесстӕ цӕуынц модернизацигонд. Абон сӕйраг куыстадӕй, ома, хоры куыст кӕнынӕй уӕлдай, районы аграрон секторы рӕзынц халсарты куыстад ӕмӕ, ног интенсивон технологитӕм гӕсгӕ куыстгонд чи цӕуы ӕмӕ хъӕздыг тыллӕг чи дӕтты, ахӕм дыргъдӕттӕ. Районы ӕнтыстджынӕй кусынц, халсартӕ ӕмӕ дидинджытӕ кӕм зайы, ахӕм хъӕрмуаттӕ.

Куысты тыххӕй бӕлвырддӕр куы дзурӕм, уӕд районы быдырты байтыдтам нартхор 14383 гектары фӕзуаты, картоф — 1754 гектары, халсартӕ — 193 гектары; быдырты мӕнӕуы хуымты тыллӕг рауад 23527 центнеры. Ацы аз районы авд хӕдзарады райстой гранттӕ райдайгӕ фермертӕн сӕ куыст фӕрӕвдздӕр кӕныны нысанимӕ, ӕдӕппӕт 14,8 милуан сомы. Ахъаззаг финансон ӕххуыс лӕвӕрд цӕуы, хъӕрмуӕтты халсарты куыст чи кӕны, уыцы хӕдзарӕдтӕн, ацы аз скуыстой дыууӕ ног хъӕрмуаты.

— Арӕзтад та куыд цӕуы Горӕтгӕрон районы?

— Куыд республикӕйы ӕппӕт рӕтты, афтӕ мах районы дӕр абон царды ӕнтыстджынӕй уагъд цӕуынц, Уӕрӕсейы Федерацийы Президент кӕй сфидар кодта, национ проектты къорд ахӕм мадзалы. Уыдонӕн сӕ ахсджиагдӕртӕ сты Черменыхъӕуы скъола ӕмӕ сывӕллӕтты рӕвдауӕндоны арӕзтад, Уӕллаг Санибайы, Хохы Санибайы, Хъӕрмӕдоны, Алханчурты, Комгӕроны ӕмӕ Донгӕроны фелсырон-акушерон пунктты, Уӕллаг Санибайы Культурӕйы хӕдзары арӕзтад. Уӕллаг Санибайы, Дӕллаг Санибайы, Джызӕлы ӕмӕ Ногиры реконструкцигонд цӕуынц дондзӕуӕн хӕтӕлтӕ, стӕй ӕрхонкӕйы рынчындон ӕмӕ Ногиры фыццӕгӕм астӕуккаг скъола. Ацы аз кӕронмӕ ахӕццӕ кӕндзыстӕм Октябрыхъӕуы центрон фӕлладуадзӕн парк реконструкци кӕныны куыстытӕ.

— Фыццӕгӕм сентябры районы скъолатӕ кусын райдайдзысты ӕви нӕ? Куыд цӕуынц ног ахуыры азмӕ цӕттӕ кӕныны куыстытӕ?

— Ног ахуыры азмӕ бацӕттӕ кӕныныл куыст райдыдта районы ӕппӕт ахуыргӕнӕндӕтты дӕр ӕмӕ цӕуы нывыл. Хӕс канд ахуырадон процесс, куыд ӕмбӕлы, афтӕ аразыны нӕй, фӕлӕ объекттӕ антитеррористон хъахъхъӕнынады фӕрӕзтӕй сифтонг кӕныны дӕр, ахуыргӕнӕндӕттӕм мидӕмӕ цӕуыны фӕтк фидар кӕнын ӕмӕ сӕ хъахъхъӕныны хъуыддаг нывыл сӕвӕрыны мидӕг. Вазыгджын эпидемиологон уавӕр хынцгӕйӕ, уӕлдай стырдӕр ӕргом здӕхт цӕуы скъоладзауты ӕмӕ сӕ ахуыргӕнджыты ӕнӕниздзинад хъахъхъӕнынмӕ. Алы кусӕндонӕн дӕр самал кодтам кварцон цырӕгътӕ, ӕнӕконтактон тӕвдбарӕнтӕ, ифтонггонд сты дезинфекцигӕнӕн фӕрӕзтӕй. Иу дзырдӕй, Горӕтгӕрон районы ахуырадон кусӕндӕттӕ коронавирусы рапарахатӕй тӕссаг уавӕрты кусдзысты «Роспотребнадзор»-ы амынддзинӕдтӕ ӕххӕст кӕнгӕйӕ, сӕрхизӕн мадзӕлттӕ аразгӕйӕ, уагӕвӕрдтӕ хъахъхъӕнгӕйӕ.

— Цы зӕгъын ма дӕ фӕндид?

— Сӕрд йӕ тӕмӕны ис. Уый та у афӕдзы ахӕм афон, нӕ адӕм искуыдӕм улӕфынмӕ ацӕуынмӕ, сӕ сывӕллӕтты ӕнӕниздзинад фӕхуыздӕр кӕнынмӕ кӕд фӕтырнынц. Ныртӕккӕ баулӕфынӕн фадат ис, куыд республикӕйы, афтӕ йӕ арӕнты ӕддейы дӕр — Уӕрӕсейы курортты. Ацы бонты фӕзынд уӕлдӕфонбастдзинад бирӕ фӕсарӕйнаг бӕстӕтимӕ.

Фӕлӕ ацы хъуыддаджы бынат хъуамӕ ма уа ӕнӕмӕтдзинадӕн ӕмӕ коронавирусы инфекцийӕ хи хъахъхъӕныны уагӕвӕрдтӕ ницӕмӕ дарыны хабӕрттӕн. Фӕнды мӕ, йӕ фӕлладуадзынмӕ чи цӕуы, уыдон бафӕдзӕхсын, цӕмӕй сӕхи дӕр ӕмӕ, балцы фӕстӕ кӕмӕ здӕхдзысты, уыдоны дӕр сӕдас кӕной, уый тыххӕй ӕвӕстиатӕй ӕххӕст кӕной ӕппӕт домӕнтӕ дӕр.

— Бузныг, Алан! ӕнӕмаст, ӕнӕниз, ӕнӕфыдбылыз уӕд Горӕтгӕрон район, Ирыстон, Уӕрӕсе!

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here