«Мадæлон æвзаг мады ад кæны, — дзырдтой нæ фыдæлтæ. Мах архайæм, цæмæй сывæллæттæ уарзой æмæ дзурой се ‘взагыл, ма йæ рох кæной æмæ йæ хъахъхъæной æнустæм. Уымæ гæсгæ, стыр хæс æвæрд ис ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæгыл, цæмæй нæ истори, не ‘взаг æмæ культурæ ма фесæфой, фæлæ сæ дæттой фæлтæрæй-фæлтæрмæ”, — зæгъы Дзæуджыхъæуы скъола-интернаты директор Течиаты Нинæ.
Цалдæр азы размæ скъолайы разамонæджы хъæппæрисæй равзæрд ирон æвзаджы ахуыргæнджыты методикон иугонд æмæ сын рахицæн кодтой райдзаст æмæ парахат бæстыхай.
— Ирон адæм цæстыгагуыйау бахъахъхъæдтой се стырдæр хæзна — мадæлон æвзаг. Уый руаджы нæм æрхæццæ сты Нарты кадджытæ, уый руаджы нæ зоны æппæт дуне дæр, — загъта скъолайы методикон иугонды сæргълæууæг Цгъойты Оксанæ.
Алы кусæн уат дæр аивгонд æрцыд хицæн тематикон хуызæй, зæгъæм Нарты кадджытæ, Ирыстоны зындгонд адæм, Хетæгкаты Къоста, стæй ирондзинадимæ баст музей æмæ æндæртæ. Алы ахуыргæнæг дæр архайы цæстуынгæ æрмæгæй кълас фæхъæздыгдæр кæныныл, æмæ сын хорз æнтысы. Нырыккон кусæн æрмæгæй, интерактивон фæйнæгæй сты ифтонг, — уый федтам скъола бабæрæг кæнгæйæ.
1962 азы йæ дуæрттæ Ирыстоны сабитæн куы байгом кодта, уæдæй абонмæ бирæ чызджытæ æмæ лæппутæ рацыдысты ардыгæй царды уæрæх фæндагмæ.
Йæ кæрты æрлæугæйæ ничи зæгъдзæн, уал азы кæй цæуы скъолайыл. Зæрдæ рухс кæны йæ аив тыргътæй, райдзаст кълæстæй. Ахуыр дзы кæнынц 642 сывæллоны. Ахуыры бæрзæндтæм сæ хонынц дæсны педагогтæ.
Фыццæгæм къласмæ райстой 84 сывæллоны, 25 та сæм ис рауагъдонтæ.
— Уыимæ, ацы скъолайы сæхи рæвдыдæй æнкъарынц, йæ æнæниздзинад гуырдзæй хъыгдард кæмæн у, ахæм 84 сывæллоны. Ахуыргæнджытæ, се ‘мкъласонтæ дæр сыл узæлынц, — зæгъы директоры хæдивæг, фæлтæрдджын ахуыргæнæг Хъайттаты Луизæ.
— Скъоладзауты ‘хсæн ис бирæ курдиатджын сабитæ. Уыдонимæ цæуы сæрмагонд куыст. Арæх свæййынц конкурсты æмæ олимпиадæты уæлахиздзаутæ, хорзæхджын свæййынц нæ ахуыргæнджытæ дæр.
— Æз бирæ уарзын мæ мадæлон æвзаг, æмæ ме стыр бæллиц у, цæмæй нæ кæстæртæ дæр дзурой иронау, — зæгъы Цгъойты Оксанæ.
— Хъыгагæн, нæ ахуырдзаутæн сæ фылдæр нæдæр дзургæ, нæдæр æмбаргæ кæнынц. Афтæмæй та хæссынц рæсугъд æмæ кадджын ирон мыггæгтæ. Вæййы афтæ, æмæ иуæй-иу ныййарджытæй уайдзæфтæ фехъусæм, не ‘мбарынц иронау æмæ сæ цæуыл удхарæй марут, зæгъгæ. Фæлæ уым рæдийынц. Мах нæ куысты æнæмæнг хъæуы бинонты æххуыс. Алы адæмыхæттыты минæвæрттæ нæм ахуыр кæны. Уыдонæй иу Алхамет Хала фæзæгъы: «Æз дæн ирон сириаг чызг». Ахæм ныхæстæй зæрдæ барухс вæййы…
— Стыр бæрæгбоны кадæн абон мах не скъолайы фыццаг урокты дзырдтам æрыгон фæлтæримæ рæсугъд ирон æвзаг æмæ Фыдыбæстæмæ уарзондзинадыл. Уый у кæстæртæн зонды хос. Тæхуды, æмæ сæ алчидæр сæрыстырæй куы зæгъид: «Æз бирæ уарзын мæ мадæлон æвзаг, æз дæн ирон лæппу, ирон чызг æмæ хъуамæ зонон ирон æвзаг, — зæгъы директоры хæдивæг хъомыладон фарстаты Хапсæты-Хъаныхъуаты Жаннæ.
Ирыстон рагæй дæр зындгонд у йæ кадджын адæмæй. Уыдоны адæмы рæгъмæ рахоны кадджын, арфæйаг ахуыргæнæг.
Гугкаты Жаннæ
