Зары Котолиты Мария!

0
885

Зары Котолиты Мария! Цал æмæ цал хатты райхъуыстысты концертты æмæ алыхуызон аивадон изæрты ацы ныхæстæ Цæгат Ирыстоны филармонийы, Оперæ æмæ балеты паддзахадон театры сценæтæй! Æмæ та-иу зал байдзаг аивадуарзджыты тыхджын къухæмдзæгъдæй, зæрдæбын арфæтæй! Уæрæсейы Федерацийы сгуыхт æмæ Цæгат Ирыстоны адæмон артисткæ Котолиты Мария нæ аивадæн сыгъдæгзæрдæйæ, уæхскуæзæй лæггад кæны фæндзай азæй фылдæр. Йæ хъæлæс у арвау æнæбын алæмæт зæлтæй дзаг. Уый-иу зарæг куы систа, кæнæ-иу Оперæ æмæ балеты паддзахадон театры оперæйы, кæнæ опереттæйы аритæ куы зарыд, уæд-иу æм цыма нæ хæхтæ, æхсæрдзæнтæ, цæугæдæттæ æрыхъуыстой, афтæ каст адæймагмæ. Йæ хъæлæс та йæ зæлынадмæ гæсгæ уыд фыдæлты мæсгуытау бæрзонд, дзæнхъа дурау æрттивгæ, булæмæргъы зардау зæлланггæнаг æмæ аив.

Котолиты Сергейы чызг Мария райгуырд Ирыстоны кадджындæр хъæутæй иу Ногиры. Йæ сабидуг Фыдыбæстæйы Стыр хæсты фæстæ уæззау азты арвыста хъæуы астæуккаг скъолайы ахуыр кæнгæйæ. Уый æнтыстджынæй каст куы фæци, уæд та йæ мадимæ куыста колхозы. Йæ зæрдæйы вокалон аивадмæ уарзты зынг кæй судзы, уый раджы рахатыдта, фæлæ йын ахуырмæ бацæуыны фадат нæ уыд. Афтæмæй æвзонг чызг йæ гæххæттытæ балæвæрдта медицинон æмæ базарадон техникумтæм. Фæлæ, уырыссаг æвзагæй йæ зонындзинæдтæ хуыздæрхъуаг кæй уыдысты, уымæ гæсгæ та-иу йæ фæндæй ницы рауад. Баззад ма йæ зæрдæйы иу бæллиц — зарæггæнæг суæвын.

Уыцы рæстæг Ирон драмон театры цыд Туаты Дауыты пьесæмæ гæсгæ æвæрд спектакль «Пæсæйы фæндон». Ацы спектакль фенынмæ Ногирæй Дзæуджыхъæумæ фистæгæй тынг арæх цыд Мария. Цы зарджытæ дзы уыд, уæлдайдæр Æхсарбеджы зарæг, уый зæрдывæрдæй сахуыр кодта æмæ сæ-иу зарыд колхозы куыстæй улæфты рæстæг. Нæлгоймæгтæ дæр-иу ирон адæмон зарджытæ куы зарыдысты, уæд сæм Мария хъусынæй не ‘фсæст. Уый нæ, фæлæ ма-иу хатгай семæ дæр азарыд. Уый бафиппайдта сæхи хъæуккаг, литературæиртасæг Джиоты Хазби. Æмæ йын загъта, æвæстиатæй йæ кæй хъæуы, зарыны аивадыл кæм ахуыр кæнынц, уыцы ахуыргæнæндонмæ бацæуын.

Мария фыццаг нæ разы кота, фæлæ фæстагмæ Хазбийы амындмæ гæсгæ ссыд Дзæуджыхъæумæ. Ссардта музыкалон техникум (ныр Гергиты Валерийы номыл аивæдты колледж). Бацыд йæ директор Владимир Горшковмæ. Мария, кæд уырыссаг æвзаг хорз нæ зыдта, уæддæр ын куыддæртæй бамбарын кодта, зарæггæнæг суæвын æй кæй фæнды, уый. Фæлæ уæдмæ техникуммæ бацæуынæн фæлварæнтæ фесты. Владимир чызгæн фæтæригъæд кодта æмæ фæдзырдта техникумы концертмейстер Надеждæ Засуринамæ. Уый йæ бакодта ахуыргæнæн къласмæ. Мария дзы фортепиано куы федта, уæд тынг бадис кодта, мæнæ цы стыр фæндыр ис, зæгъгæ. Надеждæ йæ фыццаг, чи у, кæцæй у, уыцы хабæрттæй бафарста,уый фæстæ йын райдыдта нотæтæм гæсгæ йæ хъæлæс фæлварын. Фæстагмæ йын афтæ зæгъы: «Ой, как жаль, материал очень хороший, но слуха нет». Мария уыцы ныхæстæ куы фехъуыста, уæд сæ дзæбæх нæ бамбæрста, æмæ афтæмæй æрхуымæй рацыд техникумæй. Дзырд «Слух, слух» дзургæйæ бацыд йæ мады хомæ. Уыцы рæстæг уый Дзæуджыхъæуы Никитины уынджы цардис. Йæ чызг Светланæ йæ фæрсы: «Кæм уыдтæ, Мария?». Уый йын хабæрттæ ракодта. Æцæг ма, дам, мын, зæгъы, мæ хо, слух цы у, уый бамбарын кæн. Æмæ йын Светланæ, слух цы у, уый куы бамбарын кодта, уæд та дыккаг хатт Мария ацыд музыкалон техникуммæ. Н. Засуринайæн загъта: «Я знаю, что такое слух». Уыцы рæстæг техникумы директор Владимир Горшков æрбахызт къласмæ. Чызджы дыккаг хатт куы федта, уæд бадис кодта, фæлæ ницы сдзырдта. Надеждæ фæрсы Марияйы, цы азардзæнис, уымæй. Чызг ын загъта: зарæг «Тауче». Уыцы рæстæг уый тынг уарзон æмæ зындгонд зарæг уыдис. Æмæ та Надеждæ фортепианойыл куы æрцагъта, уæд æй Мария ныззарыд. Зард куы фæци, уæд техникумы директор æмæ концертмейстер æмхуызонæй нымдзæгъд кодтой. Æмхъæлæсæй загътой: «Это же большая находка для нас!». Æмæ Марияйы æнæ фæлварæнтæй райстой ахуыр кæнынмæ музыкалон техникумы фыццаг курсмæ. Йæ бæллиц сæххæст ногираг курдиатджын чызгæн. Зæрдæргъæвдæй æргом кодта йæхицæн вокалон аивады сусæгдзинæдтæ. Уымæн та йын стыр æххуыс кодта йæ ахуыргæнæг Фридæ Нусинова. Фидарæй йæ уырныдта, Марияйæ фидæны хорз оперон зарæггæнæг кæй рауайдзæн, уый. Æмæ нæ фæрæдыд, фæлæ, Мария кæд ахуыр зæрдиагæй кодта, уæддæр йæ царды социалон уавæртæ зын уыдысты. Иу рæстæг сфæнд кодта йæ ахуыр ныууадзын дæр. Уыцы хабар æрцыд училищейы уæды директор Цопанаты Хаджумары хъустыл. Уый æвæстиатæй фæдзырдта чызгмæ, бирæ ныфсæвæрæн ныхæстæ йын фæкодта, стæй йын радта æхца, цæмæй дзы Мария йæхицæн хъарм уæлæдарæс æмæ дзабыртæ балхæна. Хаджумары ахæм цæстуарзон ныхæсты æмæ лæвары фæстæ Мария фæныфсджындæр æмæ ноджы разæнгарддæрæй æмæ зæрдиагдæрæй райдыдта ахуыры бæрзæндтæм хизын.

Дыккаг курсы ахуыр кæнгæйæ, Мария архайдта астæуккаг ахуыргæнæндæтты студентты зарæггæнджыты Æппæтуæрæсеон конкурсы горæт Горькийы. Бацахста дзы æртыккаг бынат. Æвзонг чызджы курдиат дисы бафтыдта жюрийы уæнгты æмæ архайджыты. Уый æцæгæй дæр афтæ кæй у, ууыл дзурæг у уый, æмæ йын Горькийы аивæдты училищейы директор Домбаев загъта: «Диссаджы хъæлæс дын ис. Тынг мæ фæнды, махмæ ахуыр кæнынмæ куы рацæуис,уый». Фæлæ Мария уыцы фæндыл не сразы. Ссыд йæ райгуырæн уæзæг Ирыстонмæ. Училищейы ма ахуыр кодта, афтæмæй йæ райстой Цæгат Ирыстоны паддзахадон радиойы зарæггæнджыты къордмæ. Уæдæ йæ царды уавæртæ дæр уыцы рæстæгмæ зынгæ фенцондæр сты. Æмæ мæнæ рогбазыр зырнæджытау иу иннæйы ивгæ кæрæдзийы фæдыл атахтысты йæ ахуыры азтæ.

Училищейы рауагъдонты дзуапдæттæн концерты Цæгат Ирыстоны симфонион оркестримæ Мария азарыд Римский-Корсаковы оперæ «Царская невеста»-йæ Любашæйы ари æмæ иннæ зындгонд композитор Арутюняны фыст «Авдæны зарæг». Афтæ дæсны сæ азарыд, æмæ паддзахадон фæлварæнты къамисы уæнгтæ æмхъæлæсæй загътой; «Ацы курдиатджын чызджы консерваторимæ арвитын хъæуы». Мария сын сæ уыцы хъуыды куы фехъуыста, уæд æвиппайды йæ зæрдæ ахсайдта йæ мад æмæ фыдмæ. Æз, зæгъы, Мæскуымæ куы ацæуон, уæд мæ ныййарджытæ та куыд цæрдзысты æнæ мæн. Æрыгон чызг паддзахадон фæлварæнты къамисы уæнгты фæнд бамбарын кодта йæ фыдæн. Уый фыццаг нæ разы кодта, мæ чызг уыцы стыр горæты цæргæ та цæмæй кæндзæн, зæгъгæ. Фæлæ йын Мария ныфсытæ æвæрдта, хорз кæй ахуыр кæндзæн æмæ йæхи дарын, стæй ма йæ ныййарджытæн дæр æххуысхъом кæй уыдзæн, уымæй. Цыдæриддæр уыди, уæддæр йæ чызджы фæндоныл сразы йæ фыд. Æмæ Мария сси Мæскуыйы Петр Чайковскийы номыл консерваторийы вокалон хайады студенткæ. Ам та йæ ахуыргæнæг уыд йæ рæстæджы номдзыд зарæггæнæг Еленæ Кузьмина. Суанг консерваторимæ бацæуыны фæлварæнты йыл, куыд суинаг стыр зарæггæнæгыл, афтæ сæ цæст æрæвæрдтой къамисы уæнгтæ. Уæлдайдæр та йæ сæргълæууæг, номдзыд оперон зарæггæнæг Верæ Максакова. Уый йæм куы байхъуыста, уæд ын афтæ: «Хъусыс, чызг, сфæлдыстады дæм стыр фидæн кæй æнхъæлмæ кæсы, уый дæ рох ма уæд. Æмæ ахуыры рæстæг дæхиуыл зæрдиагæй кус».

Ацы ныхæстæ Марияйæн уыдысты ныфсæвæрæн, стæй фæдзæхсты хуызæн. Æмæ, уыдон зæрдыл даргæйæ, хызт ахуыры æмæ сфæлдыстадон куысты бæрзæндтæм. Каст бирæ чингуытæ, иудадзыг цыд Мæскуыйы стырдæр театрты зындгонддæр оперон æмæ драмон спектакльтæм, Мæскуыйы паддзахадон филармонийы концерттæм. Не ‘мзæххон йæ курдиатæй йæхимæ æркæсын кодта консерваторийы ахуыргæнджыты æмæ профессорты.

Марияйы хорз ахуыры кой сыхъуыст Ирыстонмæ. Æмæ йын нæ республикæйы уæды рæстæджы хицауад снысан кодтой Хетæгкаты Къостайы номыл паддзахадон стипенди. Ахæм кад та бирæтæм нæ хауди, æмæ Котолиты хъуытазхъæлæс чызг ноджы зæрдиагдæрæй бавнæлдта дунеон æмæ уырыссаг вокалон аивады сусæгдзинæдтæ æргом кæнынмæ. Иу курсы йемæ ахуыр кодтой ныры рæстæджы номдзыд болгайраг зарæггæнæг Николай Гяуров æмæ Советон Цæдисы адæмон артисттæ Тамарæ Милашкина æмæ Юрий Мазуров. «Кæд стыр курс уыдыстæм, — мысы Мария, — уæддæр уыдыстæм иу хæдзары бинонтау æнгом, кæрæдзийæн æххуысмæ цæттæ кæддæриддæр».

Консерваторийы ахуыр кæнгæйæ, Мария уайтагъд йæхи бауарзын кодта йæ ахуыргæнджытæн æмæ профессортæн. Йæхæдæг куыд зæгъы, афтæмæй цыбыр рæстæг ацард консерваторийы æмдзæрæны, фæстæдæр æй йæхи фатеры æрцæрын кодта йæ ахуыргæнæг Еленæ Кузьмина. Уый уыд зæрдæхæлар, цæстуарзон сылгоймаг. Азтæ йыл сæ уæз æруагътой, æмæ йын хæдзары зылдтыты æххуыс кодта Мария. Никуы ницæмæй йæ бафхæрдта йæ ахуыргæнæг, никуы ницæмæй йыл йæ зæрдæ фæхудт, афтæмæй, цалынмæ ирон курдиатджын чызг консерваторийы ахуыр кодта, уæдмæ йын Еленæйы фатер сси раст хи хæдзарау адджын. 1958 азы Мария æнтыстджынæй каст фæци Мæскуыйы Петр Чайковскийы номыл паддзахадон консерватори. Хæрзбон загъта йæ уарзон ахуыргæнджытæн æмæ сыздæхт Ирыстонмæ. Йæ стыр вокалон хъарутыл æмæ авналæнтыл нæ ауæрдгæйæ, рæстæг нæ хатгæйæ, уæхскуæзæй бавнæлдта сфæлдыстадон куыстмæ. Райдыдта кусын Цæгат Ирыстоны музыкалон-драмон паддзахадон театры. Куыд оперон зарæггæнæг, афтæ сарæзта бирæ зæрдæагайгæ сурæттæ: Плиты Христофоры, Хуыгаты Георы æмæ Хуыбецты Раяйы опереттæ «Уалдзыгон зарæджы» — Меретхан, Чайковскийы оперæ «Евгений Онегин»-ы — Нанайы, Гæбæраты Ильяйы оперæ «Олланæ»йы — Олланæ, Жорж Бизейы оперæ «Кармен»-ы — Кармен æмæ бирæ æндæрты. Ацы оперæты æмæ опереттæты Марияйы арæзт фæнгонцтæй иу иннæйы хуызæн нæ уыд. Котолион дзы алы сурæтыл дæр арæхстджын зæрингуырдау куыста зæрдиагæй æмæ арæхстджынæй. Цалынмæ-иу æй йæ зæрдæйы æмæ уды æрфыты, йе сфæлдыстадон миддунейы нæ бахсыстаид, йæ æгæрон курдиаты æвидигæ ахорæнтæй йæ не сфидауын кодтаид, уæдмæ-иу æй аивадуарзджыты тæрхонмæ нæ хаста. Уымæ гæсгæ, афтæ зæгъæн ис, æмæ Марияйы алы рацыд дæр сценæмæ ацы фæлгонцты æнæ дызæрдыгæй схонæн ис зынгæ цау нæ республикæйы аивады азфысты. 1960 азы Мæскуыйы Ирон аивады æмæ литературæйы декадæйы нæ курдиатджын оперон зарæггæнæг Котолиты Мария нæ республикæйы æмæ Советон Цæдисы аивадуарзджыты размæ рацыд Плиты Христофоры оперæ «Къоста»-йы Сидзæргæсы ролы. Ам дæр йæ курдиат райхæлд уардийау парахатæй æмæ уырнинагæй. Декадæйы рæстæг кæд ирон аивады дæсныты къухы исты æнтыстдзинад бафтыд, уæд уыцы стыр æмæ æвæллайгæ куысты уыд Котолиты Марияйы стыр фыдæбон дæр. Уый фæстæ йын лæвæрд æрцыд Цæгат Ирыстоны АССР-йы адæмон артисты кадджын ном. Ацы стыр хæрзиуæг ын йæхиуыл фервæссыны æфсон нæ радта, фæлæ ма йæ сразæнгард кодта ноджы зæрдиагдæр сфæлдыстадон архайдмæ. Куыд зарæггæнæг, афтæ Марияйы репертуар стыр æмæ хъæздыг уыд дунейы, нæ бæстæйы æмæ ирон композиторты хуыздæр зарджытæй æмæ романстæй. Фылдæр та сæ-иу зарыд Цæгат Ирыстоны паддзахадон филармонийы симфонион оркестримæ нæ республикæйы хъæуты, хицауадон концертты, Советон Цæдисы горæтты гастрольты рæстæг. Абон дæр Мария æхсызгонæй æрымысы, паддзахадон филармонийы зарæггæнæгæй куы куыста, уыцы амондджын рæстæг. Уæд, зæгъы, аивадуарзджытимæ алы фембæлд дæр мын уыд стыр бæрæгбонау æхсызгон. Сæ цæстыты æхсызгон æрттывд та мын лæвæрдта цæрыны æмæ мæ аивады фæндагыл ноджы фидардæр къахдзæфтæ кæныны хъомыс. Сæ арфæтæй мыл-иу алы концерты фæстæ дæр базыртæ базад. Номдзыд ирон зарæггæнæг абон æхсызгонæй кæй æрхъуыды кæны, уыдон сты Цæгат Ирыстоны симфонион оркестры раздæры сæйраг дирижер, Уæрæсейы Федерацийы адæмон артист Павел Ядых, Цæгат Ирыстоны аивæдты сгуыхт архайæг, музыкæиртасæг æмæ концертмейстер Ольгæ Потапова. Уыдон, дам, уыдысты, ирон аивадæн удуæлдай лæггад чи фæкодта, йæ хæрзтæ йын дзыллæтæм чи хаста, уыцы зондджын, уæздан æмæ фендджын адæймæгтæ. Семæ кусын мын, зæгъы, уыд зæрдæрухсдзинады æмæ амонды хос. Ахæм зæрдæйы хорз уагимæ мысы номдзыд музыкант æмæ дирижер Анатолий Брискины дæр.

Марияйы курдиатыл дзургæйæ, æнæ зæгъгæ нæй, уый кæй у ирон композиторты уацмыстæ нæ бæстæйы æмæ Советон Цæдисы мингай аивадуарзджыты рæгъмæ фыццагдæр аивæй æмæ хæдхуызæй чи хаста, уыцы зæринхъæлæс артисттæй сæ фыццаг. Цæвиттон, иуахæмы Цæгат Ирыстоны филармонийы симфонион оркестр Мæскуыйы концертон залтæй иуы концерт куы лæвæрдта, æмæ дзы Мария Хетæгкаты Къостайы æмдзæвгæйыл фыст романс «Джук-Тур» фортепианойы цагъдмæ куы азарыд, уæд, залы Ирыстоны Культурæйы министрадæй цы бæрнон адæм бадт, уыдонæй иуæн зындгонд музыкалон критик Жаннæ Дозорцева загъта: «Осетия, гордитесь, у вас есть своя Обухова». Мæ ныхас фæбæлвырддæр кæныны тыххæй зæгъдзынæн уый, æмæ уæд Котолиты Марияйы абарстой номдзыд советон оперон зарæггæнæг, Советон Цæдисы адæмон артисткæ Надеждæ Обуховаимæ. Ахæм бæрæггæнæн та дзурæг у ирон оперон зарæггæнæджы стыр курдиаты уæрæх æмæ ирд авналæнтыл. Котолиты Мария йæ дзыллæйæн æрмæст, куыд оперон зарæггæнæг, нæ балæггад кодта, фæлæ ма сыгъдæгзæрдæйæ кодта æмæ кæны рухстауæн куыст. Уыд Дзæуджыхъæуы музыкалон-педагогон æмæ республикæйы культурæйы колледжты ахуыргæнæг, ЦИПУ-йы аивæдты факультеты ахуыргæнæг. Ацы ахуыргæнæндæтты кусгæйæ, схъомыл кодта æмæ аивады фæндагыл сæвæрдта абон зындгонд зарæггæнджыты. Уыдонимæ — Дзæгъиаты Риммæ, Кочиты Васили (рухсаг уæнт дыууæйæ дæр), Тогызты Галинæ, Тайсауты Валодя, Чысиаты Лейлæ, Гуыбиаты Эльбрус, Тимур Барахоев, Дзуццаты Сослан, Ходы Олег, Æгкацаты Аслæнбег. Алчидæр сæ абон кусы, нæ бæстæйы æмæ нæ республикæйы музыкалон театрты, ахуырадон артдзæстыты. Мария сæ сæйрагдæр ахуыр кодта аивадæн рæстудæй æмæ сыгъдæгзæрдæйæ лæггад кæныныл,цы зарæг, кæнæ оперон парти зарынц, уый зæрдæбынæй, йæ мидис æмæ йын йæ нывтæ аивадуарзджытæм бæлвырд, раст æмæ хæдхуызæй хæццæ кæныныл. Уыцы фæдзæхстытæ сæ рох не сты абон дæр, æххæст сæ кæнынц кæддæриддæр аивады фæндагыл æнтыстджын къахдзæфтæ кæнгæйæ. Æмæ сæ ахуыргæнæгæй сты арфæйаг æмæ бузныг! Цæгат Ирыстоны оперæ æмæ балеты паддзахадон театры аивадон разамонæг Гергиты Ларисæйы курдиатмæ гæсгæ номдзыд зарæггæнæг цæстуарзон æххуыс кæны Дзæуджыхъæуы аивæдты колледжы ахуыргæнджытæн æмæ студенттæн. У колледжы паддзахадон фæлварæнты къамисы уæнг. Ацы аивадон ахуыргæнæндоны фæсивæд æм суанг йæ хæдзармæ дæр цæуынц, цæмæй сын Мария йæ бирæвæрсыг зонындзинæдтæ рæдауæй дæтта.

Котолиты Мария ирон аивадæн цы стыр хæрзты бацыд, уый тыххæй йæхицæн уæлдай хæрзтæ æмæ кад никуы домдта, афтæмæй йæ хъæздыг сфæлдыстадон архайдæй раджы сси Уæрæсейы Федерацийы адæмон артисты кадджын номы аккаг, фæлæ, зæгъынц, æрæджиуы хорзæх дæр хорзæх у. Уымæ гæсгæ ацы хъуыддагыл нæ республикæйы Хицауад куы батыхсиккой, уæд уый уаид стыр хорздзинад канд Марияйы бирæ лæггæдтæн нæ, фæлæ ирон адæмы раз дæр… Уæрæсейы Федерацийы сгуыхт артисткæ,номдзыд ирон оперон зарæггæнæг, зæрдæхæлар, цæстуарзон, фæлмæнзæрдæ æцæг ирон сылгоймаг,рухстауæг Котолиты Мария йæ уарзон Ирыстон, йæ адæмы æцæг хъæбулы уарзтæй кæй уарзы, уый равдыста йе стыр сфæлдыстадон фæндаджы алы æнтыстæй æмæ музыкалон аивадæн удуæлдай , сыгъдæгзæрдæ лæггадæй. Уымæй та уыдзæн кæддæриддæр фæзминаг фæлтæртæн!

 

ГАСАНТЫ Валери

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here