Зианхӕссӕг фӕрӕз

0
355

Тамако ӕвзӕр кӕй у, тамако чи дымы, уый йе ‘нӕниздзинадӕн зиан кӕй хӕссы, уый алчидӕр зоны. Раст зӕгъын хъӕуы, абоны ӕрыгӕттӕй бирӕтӕ тамако нӕ дымынц. Фӕлӕ, уый хыгъд, хъыгагӕн, равзарынц, зианхӕссӕг сӕм чи нӕ кӕсы, нырыккон ахӕм «модӕ» — кальян дымын.

«Рог тамако», «Донгъӕды сыгъдӕггонд чи ‘рцӕуы, никотин ӕмӕ алыхуызон писитӕ кӕм нӕй, ахӕм фӕздӕг», «Экзотикон хиирхӕфсӕн фӕрӕз», «ӕнӕниздзинадӕн зиан нӕ хӕссы» — ахӕм рекламӕ йын кӕнынц, кальян дымыны бар цы ирхӕфсӕн бынӕтты ис, уыдоны хицӕуттӕ. Фӕлӕ кальян ӕнӕниздзинадӕн зиан нӕ хӕссы, зӕгъгӕ, уый цас раст хъуыды у?

Ӕппӕты фыццаг кальян ӕрхъуыды кодтой гашиш ӕмӕ ӕндӕр наркотикон буаргъӕдтӕ дымынӕн. Уыцы хуызы дзы чи пайда кодта, уыдонӕн-иу сӕ цард бирӕ кӕд нӕ ахаста, уӕддӕр кальян ссис ӕппӕт Хӕстӕг Скӕсӕны мӕгуырдӕр горӕттӕ ӕмӕ хъӕуты гӕвзыккдӕр цӕрджытӕн се ‘рвылбоны хиирхӕфсӕн фӕрӕз.

Колумб Америчы континент куы байгом кодта ӕмӕ, адӕм тамако цы у, уый куы базыдтой, уыцы рӕстӕгӕй фӕстӕмӕ кальянӕн райдыдта йӕ ног цард, ӕмӕ йӕ базыдтой ӕппӕт дунейы иннӕ бӕстӕты дӕр. Бирӕтӕн ссис зӕрдӕмӕдзӕугӕ, уымӕн ӕмӕ йӕм «зондджын» скӕсӕйнаг тамакодымджытӕ ӕфтауын райдыдтой, алыхуызон дыргъты ад кӕнӕ дидинджыты тӕф чи кодта, ахӕм хъацӕнтӕ.

Европӕйы хъӕздгуыты ‘хсӕн кальян дымын модӕ ссис ивгъуыд ӕнусы 90-ӕм азты. Ӕмӕ тамакойы ныхмӕ карз тох йӕ тыхы куыд цыд, афтӕ йын кальян ахста йӕ бынат ӕмӕ, хӕцгӕ низау, ахӕлиу ӕппӕт дунейыл дӕр. Афтӕ цӕмӕй рауайа, уымӕн ӕппӕт фадӕттӕ дӕр сарӕзтой, кальян пайда кӕмӕн хӕссы, уыцы сӕрӕн амалхъомтӕ. Скӕсӕйнаг хъарм бӕстӕтӕм улӕфынмӕ чи ацӕуы, фӕстӕмӕ цӕугӕйӕ уыдонӕй йемӕ кальян сувениры хуызы чи не ‘рбаласы, ахӕм адӕймаг нӕ разындзӕн. Кальян дымынӕн чи хъӕуы, ахӕм ӕвзалы ӕмӕ алыхуызон тӕфгӕнаг тамакотӕн та балхӕнӕн ис, уынгты сӕм цы бирӕ уӕйгӕнӕн бынӕттӕ ис, уыдоны. Скӕсӕйнаг хӕринаг кӕм кӕнынц, уыцы ресторантӕн сӕ менюйы, ӕнӕмӕнг, вӕййы кальян, ӕмӕ уымӕй сӕ хицӕуттӕ ӕфсӕрмы дӕр нӕ кӕнынц. Канд уый нӕ, фӕлӕ ма кальян цы у, уый чи нӕ зоны, уый дӕр ма сахуыр кӕндзысты, куыд дзы пайда кӕнын хъӕуы, ууыл.

Бынтон сагъӕссаг у, кальян тынгӕй-тынгдӕр парахат кӕй кӕны хӕрзӕрыгӕтты 18-24-аздзыдты ‘хсӕн. Хӕстӕг Скӕсӕйнаг бӕстӕты та кальян дымынц бынтон ӕрыгӕттӕ дӕр — 12-аздзыд ӕнахъомтӕ, уыимӕ чызджытӕ дӕр. Ахӕм ӕрыгон чызг кӕнӕ лӕппу адӕмы ӕхсӕнмӕ бацӕуын ӕмӕ тамако балхӕнын нӕ уӕнды бынӕттон ӕгъдӕуттӕм гӕсгӕ, фӕлӕ кальян дымын — табуафси. Зулкаст дӕр ӕм ничи бакӕндзӕн.

Кальяны райгуырӕн бӕстӕ — Ливаны бынӕттон ахуыргӕндтӕ раиртӕстой кальяны фӕздӕгӕн йӕ миниуджытӕ. Куыд рабӕрӕг, афтӕмӕй кальян бадымыны фӕстӕ адӕймагӕн йӕ туг байдзаг вӕййы сыгъдхъӕстӕ газӕй. Ӕмӕ уый диссаг нӕу, уымӕн ӕмӕ кальян дымын рӕстӕмбис нымадӕй ахӕссы 30-60 минуты, уыцы рӕстӕгмӕ организм фӕздӕгӕй байдзаг вӕййы. Уыимӕ, фӕздӕг улӕфӕнтӕй уӕлдай бахӕццӕ вӕййы дӕрддзӕф ӕмӕ лыстӕгдӕр бронхӕтӕм дӕр, ӕмӕ уымӕй, ахуыргӕндты хъуыдымӕ гӕсгӕ, улӕфӕнты рак куы расайа, уымӕй у ноджы тӕссагдӕр.

Кальяны фӕздӕг сыгъдӕггонд кӕд цӕуы донгъӕды, уӕддӕр ма дзы никотин бирӕ баззайы. Ливайнаг ахуыргӕндтӕ куыд сбӕлвырд кодтой, афтӕмӕй, кальяныл чи фӕцалх ӕмӕ тамако чи дымы, уыдонӕн сӕ организмы никотины бӕрц у иухуызон.

Никотин ӕмӕ дзы сыгъдхъӕстӕ газ кӕй ис, уымӕй нӕ хицӕн кӕны кальянӕн йе ‘взӕрдзинад. Ахуыргӕндтӕ ма дзы ссардтой онкологи ӕмӕ иннӕ уӕззау низтӕ расайӕг ӕндӕр буаргъӕдтӕ дӕр.

Кальяны иннӕ ӕвзӕрдзинад уый у, ӕмӕ йӕ кӕй дымынц къордтӕ-къордтӕй, мундштук къухӕй-къухмӕ дӕтгӕйӕ. Мундштукыл адӕймагӕн йӕ сӕт баззайы, уый аххосӕй хӕлиу кӕнынц низхӕссӕг алыхуызон тӕссаг вирустӕ — герпес, туберкулез, гепатит А ӕмӕ ӕндӕртӕ.

Кальян бирӕтӕ афтӕ тынг кӕй бауарзтой, уый тамакоуадзӕг компаниты разӕнгард кӕны, цӕмӕй кӕной фӕстауӕрц, ӕмӕ, зӕгъӕм, ӕрдзон тӕфгӕнаг ӕфтауӕнтӕ баивынц, сӕ тӕфмӕ гӕсгӕ сӕм хӕстӕг чи у, ахӕм аразгӕ ӕфтауӕнтӕй. Кальянӕн йӕ тамако цӕмӕй конд у, уымӕ нӕй бӕрнон цӕстдард. Чи йӕ ӕлхӕны, уыдон дӕр, равзар-бавзар чи кӕна, ахӕм бӕстон кӕм разынынц. Ӕппӕт уыдӕттӕм гӕсгӕ тамакойы разыны маргхъӕстӕ буаргъӕдтӕ, уӕззау згъӕртӕ ӕмӕ ӕндӕртӕ.

Уымӕй уӕлдай, ахуыргӕндтӕ куыд сбӕлвырд кодтой, афтӕмӕй кальянуарзаг адӕймаг тамакойыл дӕр тынг тагъд ацахуыр вӕййы. Стӕй канд тамакойыл нӕ, фӕлӕ ма ацахуыр вӕййы иннӕ психоактивон буаргъӕдтыл дӕр — карз нозтыл, марихуанӕйыл, гашиш ӕмӕ ноджы уӕззаудӕр наркотиктыл.

Кальян, тамакойыл йӕ къух сисынвӕнд чи скӕна, уымӕн лӕвар йӕ бон бадзурын у ахӕм телефонӕй: 8-800-200-0-200. Йӕ хабар бамбарын кӕнӕд ӕмӕ йӕ баиу кӕндзысты, чи йын баххуыс кӕндзӕн, ахӕм специалистимӕ.

ЦЕРЕКАТЫ Алан,

Медицинон профилактикӕйы республикон центры дохтыр

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here