Ӕнгуз у дунейы тӕккӕ рагондӕр зайӕгойтӕй иу. Зӕххы цъарыл кӕм нӕ зайы, ахӕм бӕстӕ бирӕ нӕй. Хъӕддаг хуызы та йӕ фенӕн ис Фӕскавказы ӕмӕ Астӕуккаг Азийы дӕр. Куыд дыргъдӕттӕг кӕнӕ декоративон бӕлас, афтӕ йӕ садзынц Уӕрӕсейы европӕйаг хайы ӕппӕт территорийы дӕр, ӕмӕ алы ран дӕр йӕхи иттӕг хорз равдисы. Йӕ къабӕзтӕ афтӕ пӕлӕхсар вӕййынц кӕмдӕриддӕр, ӕмӕ сӕрдыгон ӕнтӕф рӕстӕджы сӕ быны аулӕфын зӕххон дзӕнӕт фӕкӕсы адӕймагмӕ. Уӕдӕ ацы бӕласы бӕзджын сыфтӕртӕй цы хӕрздӕф фӕцӕуы, уый та не ‘нӕниздзинадӕн ӕвдадзы хосгӕнӕг у.
Ӕцӕгдӕр, ӕнгуз диссаджы бӕлас куыд нӕу. Фыццаджыдӕр, цӕры ӕмӕ дыргътӕ дӕтты суанг 300 азы, дыккаджы та, йӕ уидӕгтӕй, суанг дыргъты хъӕбӕр цъӕрттӕй адӕймаг пайда кӕны алы хъуыддӕгты. Арӕхдӕр та дзы цӕттӕ кӕнынц хӕринӕгтӕ, хостӕ алыхуызон низты ныхмӕ, хӕдзары дзаумӕтты хъӕдӕрмӕгӕн та йын дунейы мидӕг ӕмбал нӕй. Ӕнгузӕй конд скъаппытӕ, шифоньертӕ, стъолтӕ, бандӕттӕ афтӕ рӕсугъд ӕмӕ аив вӕййынц, ӕмӕ цалдӕр ӕнусмӕ дӕр сӕ хуыз нӕ ивы.
Уӕлдай диссагдӕр та уый у, ӕмӕ, зайӕгойты равзӕрд кӕмӕн ис, ахӕм продуктты ‘хсӕн ӕнгузы дыргъты ӕппытӕн хойраджы аргъмӕ гӕсгӕ хъӕдуры фӕстӕ лӕвӕрд цӕуы тӕккӕ бӕрзонддӕр рейтинг. Уымӕн ӕмӕ урсӕгтӕ ӕнгузты бирӕ фылдӕр сты хоры культуртӕй. Нӕ ныхас бӕлвырддӕр куы зӕгъӕм, уӕд ӕппыты 100 граммы урсӕгтӕ вӕййы 14 граммы. Уӕдӕ ӕппыты 100 граммы зайӕгойты зынаргъ сойтӕ 61,3 граммы кӕй ис, уый дӕр рекорд рахонӕн ис.
Ӕнгузы ӕппытӕн энергетикон ӕгъдауӕй аргъгонд цӕуы 648 килокалорийы, ома, зындгонд шоколадӕй цыппар хатты бӕрзонддӕр у. Адӕймаг райсомӕй ӕнгузы ӕппыты 100-150 граммы куы бахӕра, уӕд суанг ӕхсӕвӕрмӕ ӕххормаг нӕ фенкъары.
Ӕнгузы ӕппытӕ ӕмӕ сыфтӕртӕ тынг хъӕздыг сты витаминтӕ С, В1, В2, РР провитаминтӕ ӕмӕ А каротинӕй дӕр. Бирӕ сӕ ис ӕфсӕйнаг ӕмӕ кобальты цӕххытӕ, ӕндӕр биологион пайдайаг буаргъӕдтӕ. Ӕмӕ уый тыххӕй ӕнгузтӕ бахӕссын фӕхъӕуы, чи слӕмӕгъ кӕнӕ чи амӕллӕг вӕййы, ахӕм адӕмы рационмӕ, рынчынтӕн та — куы фӕсӕрӕн вӕййынц, уыцы рӕстӕджы.
Ӕмбисонды бӕласы хосгӕнӕн миниуджытӕ та махӕн зындгонд сты суанг рагон замантӕй фӕстӕмӕ. Уыимӕ, пайдагонд цӕуы зайӕгойты ӕппӕт хӕйттӕй дӕр. Зӕгъӕм, ӕнгузы сыфты витамин С вӕййы уагъылыйы бӕрц. Уӕдӕ ӕдзӕттӕ цъӕх дыргътӕ дӕр адӕймаджы ӕнӕниздзинадӕн ӕнӕпайда не сты. Мӕнӕ уын, адӕмы цалдӕр фӕлтӕры бирӕ рӕстӕг кӕй фӕфӕлвӕрдтой, ахӕм рецепттӕ.
Ӕнгузы ӕдзӕттӕ дыргътӕ сӕ цъӕх цъӕрттимӕ рауадз дзидзакӕрдӕны, сӕкӕр кӕнӕ сӕм мыд иу уый бӕрц бафтау ӕмӕ уыцы хӕццӕ авджын дзаумайы фидар ӕхгӕдӕй фӕдар талынг ран. Хӕрын ӕй хъӕуы цайцымӕн уидыджы дзаг ӕртӕ хатты бон хӕрды размӕ.
Ацы ӕнахуыр адджинаг амонынц, уыргтӕ куы фӕриссынц, рӕуджытӕ куы фӕхъыгдард вӕййынц, ахсӕн ӕмӕ игӕры хӕцгӕ низтӕ куы фӕзыны, уӕд. Дзӕбӕх ма дзы кӕнынц хъуырниз, тъӕнгтӕ расыгъдӕг вӕййынц алыхуызон ӕввонгхортӕй. Афӕдзы бӕрц ӕй куы фӕнуазай, уӕд ацы хос феххуыс уыдзӕн царды иугӕндзон низтӕ дзӕбӕх кӕнынӕн дӕр. Уымӕй уӕлдай, витаминтӕ ӕмӕ микроэлементтӕ фӕхӕццӕ вӕййынц организммӕ.
Уӕдӕ ӕнгузы сыфты донӕн йӕ бон бирӕ у магъзы ӕмӕ зӕрдӕйы тугдадзинты склерозы рӕстӕг, буаргъӕдтӕ ивындзинады ӕмӕ сӕкӕр туджы фӕкъаддӕр кӕныны тыххӕй, хос ӕрцӕттӕ кӕнынӕн та бирӕ диссӕгтӕ нӕ хъӕуы. Цайцымӕн дыууӕ уидыджы лыстӕггонд сыфтӕртӕ рафыц агуывзӕйы дзаг доны ӕмӕ йӕ сахаты бӕрц бауадз, цалынмӕ ӕрбада, уӕдмӕ. Нуазын ӕй хъӕуы агуывзӕйы ӕмбистӕ цыппар хатты бон хӕрды размӕ.
Ахуыргӕндтӕ куыд раиртӕстой, афтӕмӕй ӕнгузы сыфты бирӕ ис фитонцидтӕ, ома, биологион буаргъӕдтӕ, ӕмӕ уый тыххӕй ӕнцонӕй сыгъдӕг ӕмӕ дзӕбӕх кӕнынц хъӕдгӕмттӕ дӕр. Хос барӕвдз кӕныны фӕдыл лыстӕггонд сыфтӕрты фондз граммыл ныккӕн агуывзӕйы дзаг фыцгӕ дон ӕмӕ фӕстӕдӕр уыцы хъарм дон фӕрсыгъдӕй ӕркӕн хъӕдгомыл, уыцы-иу рӕстӕг дзы фӕхъӕуы нуазын дӕр.
Ӕнгузы сыфты ӕмӕ йӕ дыргъты алыварс цъӕртты дон хъӕддыхдӕр кӕны буар. Пайда дзы кӕнынц уыдырны, цармы ӕндӕр низтӕ дзӕбӕх кӕнынӕн, ӕмӕ уый тыххӕй фондз хӕрӕн уидыджы лыстӕггонд ӕнгузы сыфтыл ныккӕнын фӕхъӕуы литры ӕрдӕг тӕвд дон. Уазалӕй йӕ ныффӕрсудзынц, ӕмӕ дзы уӕд ис ваннӕтӕ кӕнӕн кӕнӕ та буар ӕрӕхсӕн.
Ацы хосгӕнӕн миниуджытӕй уӕлдай ӕнгузы цъар ӕмӕ сыфтӕртӕй пайда кӕнынц косметикӕйы дӕр. Нӕ ныхас бӕлвырддӕр куы зӕгъӕм, уӕд дзы сӕрыхъуынтӕ ахорынц морӕ ӕмӕ ӕндӕр аив хуызты дӕр. Ӕмӕ уый тыххӕй литры дзаг доны фӕфыцын хъӕуы ӕнгузы цъӕх кӕнӕ хусгонд цъӕрттӕ сыфтӕртимӕ, цалынмӕ ма доны ӕмбис баззайа, уӕдмӕ.
Иу ныхасӕй, ӕнгузы миниуджытӕ сты бирӕ ӕмӕ алывӕрсыг, ӕмӕ хъуамӕ арӕхсӕм уыдонӕй пайда кӕнынмӕ.
Ӕрмӕг бацӕттӕ кодта Къостанты Т.














