Дзиппайы сыгъзӕринтӕ

0
233

Черчесты Хъасболат

Радзырд

Ирон адӕммӕ рагӕй нырмӕ дӕр ис иу ахӕм миниуӕг: фӕсаууонмӕ искуы, иуӕй фӕстӕмӕ, алкӕуыл дӕр хицӕн ном атъӕпӕн кӕнынц. Уыцы ном та йыл сбады йӕ миниуджытӕм гӕсгӕ.

Гъемӕ, кӕд искӕуыл рӕстӕрдӕм ахӕм ном сбадт ӕмӕ йыл ичъиау ныффидар, уӕд, уартӕ, уыцы дӕлӕмӕдзыд ӕмӕ хиппӕлой Хӕлӕгойыл. Йӕ паспорты бӕргӕ афтӕ фыст ис Хилӕгойты Арсен Ахмӕты фырт, зӕгъгӕ, фӕлӕ йӕм уыцы номӕй ничи дзуры —Хӕлӕгой ӕмӕ Хӕлӕгой.

Сахуыр ацы номыл йӕхӕдӕг дӕр. Фыццаг бонты-иу мӕсты кодта, хӕлӕгой, зӕгъгӕ, йӕм-иу исчи куы сдзырдта, уӕд: йӕ хъоппӕг цӕстытӕ-иу фырмӕстӕй цӕхӕр скалдтой, йӕ дзыгъуыр цыргъ фындз-иу сырх-сырхил цывзыйау афӕлдӕхт. Фӕлӕ рӕстӕг куыд цыд, афтӕ сахуыр йӕ ног номыл.

Хӕлӕгой иунӕгӕй цӕры. Уӕззау куыст никуы бакодта. Уӕдӕ ахуырмӕ дӕр хуырым галау ӕрдзӕй. Чысылӕй фӕстӕмӕ кӕны сӕудӕджеры куыст. Дуканиты, базарты балхӕны иставӕр товартӕ ӕмӕ сӕ зынаргъдӕрӕй фӕуӕй кӕны. Фылдӕр та уӕй кӕны карз нозт, ӕмӕ адӕмӕй ӕхца ссивы.

Абон улӕфты бон у Хӕлӕгойӕн. Цы куса, уый нӕ зоны ӕмӕ хӕдзары иунӕгӕй бадгӕйӕ стыхст. Ӕдде мигъбон у. Уары сӕрдыгон къӕвда сӕх-сӕхӕй.

«Цон, мӕ сыхаг Дзиппамӕ бакӕсон», — скарста йӕхинымӕр Хӕлӕгой ӕмӕ йӕ сыхаджы дуарыл бахӕцыд.

— Мидӕмӕ, мидӕмӕ, Хӕлӕгой, — ныццин ыл ис Дзиппа ӕмӕ йӕ цӕлгӕнӕнмӕ бахуыдта.

— Ӕз дӕр ме ‘фсины йӕ цотимӕ цалдӕр боны йӕ цӕгатмӕ ауагътон, ӕмӕ иунӕгӕй ӕнкъард кӕнын, — загъта, арф ныуулӕфгӕйӕ, Дзиппа.

— Цы хорз у, кӕй мӕм ӕрбауадтӕ. Уӕд та ацы ӕнкъард бон фӕйнӕ сыкъайы баназиккам?.. — ӕрхатыд ӕм Дзиппа.

— Нӕ, нӕ, бузныг, — загъта йын Хӕлӕгой. Мӕ зӕрдӕ мӕ хъыгдары, ӕмӕ…

— Куыддӕриддӕр дӕ фӕнды, афтӕ, — сдзырдта йӕм Дзиппа, ӕмӕ йӕхӕдӕг графинӕй сыкъамӕ рауагъта цӕссыджы хуызӕн ирон арахъ ӕмӕ йӕ Хуыцауы ном ссарыны фӕстӕ фӕдӕле кодта.

Дзиппа рагӕй нырмӕ дӕр хъазаг, цыргъзонд лӕг у. Йӕ сӕры цы нӕ хуызы худӕг хъуыдытӕ февзӕрдзӕн, ахӕм нӕй. Мӕнӕ та ныр дӕр Хӕлӕгойы цӕстытӕм комкоммӕ ныккаст, йӕ къухты армы тъӕпӕнтӕ кӕрӕдзиуыл ӕрцавта, хӕстӕгдӕр ӕм бабадт ӕмӕ йын йӕ хъусы сусӕгӕй дзуры:

— Абонӕй дын ард хӕрын, нырма йӕ никӕмӕн ма схъӕр кодтон, фӕлӕ йӕ дӕуӕй, куыд мӕ хорз сыхаг,ӕй афтӕ куыд хъуамӕ бамбӕхсон ацы хабар. Суанг ма йӕ ме ‘фсин дӕр нӕма зоны…

— Уагӕры цы у? — ӕгасӕй дӕр хъустӕ ӕмӕ цӕстытӕ фестад Хӕлӕгой.

— Ӕз… Ӕз цалдӕр боны размӕ, уартӕ горӕтгӕрон дзӕгъӕл быдыры, бӕласы бын ссардтон рагон сыгъзӕрин ӕхцатӕ ӕмӕ бриллиантты къопп. Бамбӕхстон ӕй, уартӕ мидӕггаг уаты. Сӕ аргъ, ӕвӕццӕгӕн, иу 50 милуаны бӕрц уыдзӕн… — ноджы та йӕм хӕстӕгдӕр бабадт Дзиппа. Гъе ‘рмӕст ӕй, дӕ хорзӕхӕй, макӕмӕн схъӕр кӕн… Адӕмы дӕхӕдӕг зоныс…

— Нӕ, нӕ, — цытӕ дзурыс? — йӕ ныхас ын ӕрдӕгыл фескъуыдта Хӕлӕгой. Йӕхицӕн та фырхӕлӕгӕй улӕфт дӕр нал фаг кодта.

— Цард дыууӕ боны йеддӕмӕ нӕу, — загъта та Дзиппа, — уӕлӕуыл цы ацӕрай, уый дӕхи. Раст лӕг та ма абоны царды кӕй хъӕуы? Никӕй. Гъемӕ ӕз дӕр ацы хъуыддаг паддзахадон оргӕнтӕй басусӕг кодтон. Кӕд цӕргӕ, уӕд  цӕргӕ. Мӕнӕн дӕр мӕгуыр цардӕй мӕ бон нал у. Мӕ зӕрды ис горӕты иу стыр хӕдзар балхӕнын, лӕппуйӕн та — зынаргъ фӕсарӕйнаг хӕдтулгӕ. Не ‘фсинӕн та йӕ зӕрдӕ цавӕр зыннаргъ уӕлӕдарӕс зӕгъа, ахӕм балхӕнын. Ӕрмӕст, дӕ хорзӕхӕй, Хӕлӕгой, ацы хабар ӕз ӕмӕ дӕу йеддӕмӕ куыд ничи зона, афтӕ, — ногӕй та йын лӕгъстӕгӕнӕгау загъта Дзиппа.

Хӕлӕгойӕн йӕ цӕстытӕ сасиры чъилты йӕстӕ ныййисты, фырхӕлӕгӕй йӕ стыр цыргъ фындзы къоппа рахид, адӕргӕй йыл ризӕг бахӕцыд ӕмӕ ма тыхулӕфтгӕнгӕйӕ цалдӕр ныхасы сфӕрӕзта:

— Цы… Цытӕ дзурыс?!. Ах… Ахӕм хъуыддагӕн дзурӕн ис… Ӕмӕ ма Дзиппамӕ иу каст фӕкодта, афтӕмӕй йӕхи сабыргай дуары ‘рдӕм байста. Хӕрзбон зӕгъын дӕр йе ‘взаг нал скарста ӕмӕ уайтагъд сӕхимӕ фӕмидӕг.

Дзиппа йӕ цӕст йӕхимӕ ӕрныкъуылдта, хъӕрӕй ныххудт ӕмӕ афтӕ: «Уӕллӕй, кӕсаг ӕнгуырмӕ бахауд. Хӕлӕгойы ӕцӕгӕйдӕр бауырныдта, ахӕм стыр хӕзнатӕ ссардтон, уый. Уадз ӕмӕ фырхӕлӕгӕй пихылӕйттӕ кӕна. Ӕз ын хорз зонын йӕ дзыхы уаг… Уый йӕ ӕнӕмӕнг ӕнӕ радзургӕ нӕ фӕуыдзӕн сыхӕгтӕн. Цӕй, сыхӕгтӕн ницы кӕны. Уыдон мӕ уайтагъддӕр бамбардзысты. Фӕлӕ цы нӕ вӕййы, милицӕмӕ куы фӕхабар кӕна… Ӕмӕ фӕхабар кӕнӕд. Абон фыццӕгӕм апрел, худӕн, сайӕн бон у ӕмӕ йӕ сыхагӕн хъазгӕйӕ ничи ницы фӕзӕгъы…»

Рацыд иу цалдӕр сахаты. Ӕцӕгӕйдӕр дын милицӕйы кусджытӕ ӕртӕ лӕгӕй куы ‘рлӕууиккой Дзиппайы фатеры раз. Бахызтысты мидӕмӕ. Сӕ хистӕр, капитаны пъагӕттӕ кӕуыл уыд, уый Дзиппамӕ равдыста прокурорӕй барлӕвӕрд йӕ хӕдзары йын баджигул кӕныны тыххӕй, ӕмӕ йӕ комкоммӕ бафарста:

— Кӕм ис сыгъзӕринты ӕмӕ бриллиантты къопп?

Дзиппа хъуыддаг фембӕрста, уый Хӕлӕгойы ӕвзаг кӕй у, ӕмӕ капитанӕн Хӕлӕгойы фатермӕ бацамыдта:

— Уартӕ уал ӕй мӕ сыхаджы хӕдзары ӕрӕвӕрдтон…

Милицӕйы кусджытӕ басгӕрстой Дзииппайы фатер ӕмӕ дзы куы ницы ссардтой, уӕд фӕмидӕг сты Хӕлӕгойы фатеры. Уайтӕккӕ мидӕгӕй райхъуыст Хӕлӕгойы хъӕр:

— Цӕй сыгъзӕринты ӕмӕ бриллиантты къопп ис мӕнмӕ?!. Ныууадзут мӕ мӕ мӕгуырыл!..

Милицӕйы кусджытӕ уыцы хӕзнаты бӕсты Хӕлӕгойы фатеры ссардтой, ӕнӕзакъонӕй водкӕ кӕм уагъта, ахӕм цалдӕр нозтаразӕн агрегаты. Водкӕйы ӕвгтӕ та йӕм ссардтой иу мин авджы бӕрц. Милицӕйы кусджытӕ сыл скодтой акт. Хӕлӕгойӕн та загътой, цӕмӕй хӕдзарӕй ма кӕдӕм уал ацӕуа.

— Ӕз… Ӕз уын фенын кӕндзынӕн!.. — ӕртхъирӕнтыл ма схӕцыд Хӕлӕгой. Фӕлӕ йӕм иу хъусӕг дӕр нӕ уыд.

Милицӕйы капитан ма ӕддӕмӕ рахизыны размӕ Дзиппайы афарста:

— Уӕддӕр, уыцы хӕзнатӕ кӕм сты?

Дзиппа бахудт ӕмӕ йын афтӕ:

— Бахатыр кӕн, ӕмбал капитан, фӕлӕ абон цы бон у?

— Фыццӕгӕм апрель…

— Гъемӕ, дӕ хорзӕхӕй, фыццӕгӕм апрелы, сайӕн боны, лӕг йӕ сыхагӕн иу хъазӕн, худӕн ныхас дӕр куы нал кӕна, уӕд ма уый цард у…

Хъуыддаг бамбӕрста милицӕйы капитан дӕр ӕмӕ йӕм бахудт. Йӕ худын нал баурӕдта Дзиппа дӕр.

Гъе ‘рмӕст худынмӕ нал ӕвдӕлд Хӕлӕгойы…

Ӕрцыд ыл рагон ӕмбисонд: «Мыст, дам, къахта, ӕмӕ гӕдыйы сӕр ссардта”.

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here