Республикæйы Парламенты Сæрдар Тускъаты Таймураз, йемæ Парламенты депутаттæ, афтæмæй бабæрæг кодтой Алагиры Садоны здыйы-цинчы комбинаты парчы-музейы комплекс. Культурæйы ацы артдзæст бындурон цалцæджы фæстæ байгом ивгъуыд аз Цæгат Ирыстоны автономийы 100 азы бæрæг кæныны фæлгæты. Уæдæй абонмæ музей ссис, æнæмæнг бабæрæг кæнын кæй хъæуы, республикæйы уыцы культурон объекттæй иу.
Музейы æвæрæнтимæ депутатты базонгæ кодта æмæ сын экскурси сарæзта филиалы разамонæг Баситы Жаннæ. Уый радзырдта музейæн йæ ахсджиагдæр бынты тыххæй. Уыдон та сты, Цæгат Ирыстоны рагондæр æмæ стырдæр промышленнон куыстуат – Садоны комбинаты историимæ баст æнтыстдзинæдтæ, чи дзы фæкуыста, уыдоны фæллойадон традицитæ, кусæг адæймаджы кад æмæ намысыл дзурæг экспонаттæ: архивон документтæ, къамтæ, цардыуаджы домæнтимæ баст хæдзары дзаумæттæ, уыцы азты комбинат цы ифтонггæрзтæй куыста, уыдон æмæ æндæртæ. Се ‘ппæт дæр дзурæг сты, канд республикæйæн нæ, фæлæ æппæт Советон бæстæйæн дæр хæххон æрзæты къабазæн цы стыр нисаниуæг уыд, ууыл.
Парчы ис, алы æрбацæуæджы æргом дæр йæхимæ чи здахы, ахæм бæрæг бынат – ирон скульптурæйы бындурæвæрг Едзиты Сослæнбеджы барельефтæ кæуыл баззад æмæ кæй сног кодтой, ахæм къул. Уый хаст æрцыд культурон бынты номхыгъдмæ, æмæ, музейы кусджытæ куыд бафиппайдтой, афтæмæй ацы цыртдзæвæн бахъахъхъæныныл Тускъаты Таймураз йæхæдæг комкоммæ æмæ зæрдиагæй бацархайдта, республикæйы Хицауады Сæрдар ма куы уыд, уæд. Йæ хъæппæрисæй
«Едзийы-фырты къул» хаст æрцыд республикæйы автономийы 100 азы сбæрæг кæныны фæлгæты социалон æгъдауæй ахсджиагдæр рацаразинаг объектты номхыгъдмæ.
Ацы зындгонд къул скульптор Едзиты Сослæнбег сарæзта йе ‘мбал Хосаты Хъамболатæн 1926 азы æмæ дзы скодта хæдзары хицау, йæ бинойнаг æмæ сæ фыртты сурæттæ. Дурæй арæзт барельефыл ма фенæн ис Уастырджийы сурæт. Раздæры азты уыд алыхуызон фæндæттæ къул æндæр ранмæ рахæссыны тыххæй, зæгъæм, Центрон паркмæ. Фæлæ æппынфæстаг, хаст æрцыд Алагиры йæ ныууадзыны уынаффæ.
– Тынг ахсджиаг у, цæмæй музеймæ цæуой кæстæр фæлтæртæ. Ахæм балцыты фæрцы æрыгæттæ базонгæ вæййынц нæ республикæйы историимæ, Ирыстоны разтмæ стыр бавæрæн чи хаста æмæ йæ ном бæрзонд чи кодта, уыцы адæймæгтимæ. Федералон æххуысы фæрцы, республикæйы хицаудзинады æмæ бынæттон хиуынаффæйады оргæнты æмгуыстады руаджы нæ республикæйы цæрджытæн, йæ уазджытæн абон ис ацы диссаджы музей бабæрæг кæныны фадат, – загъта Тускъаты Таймураз.
Парламенты Сæрдары ныхасмæ гæсгæ, Садоны здыйы-цинчы комбинат йæ рæстæджы арæзт æрцыд æппæт бæстæйы иумæйаг хъарутæй. Ардæм цыдысты специалисттæ, кусджытæ, уæд ма æппæт Уæрæсейы империйæ æмæ арæзтой заводтæ, фабрикæтæ, нæ цытджын бæстæйы рухс фидæн.
Уыцы бон ма Тускъаты Таймураз бабæрæг кодта Цæгат Ирыстоны паддзахадон æрдзон фæдзæхст бынаты мультимедион центр. Уый байгом ацы аз мартъийы æмæ арæзт æрцыд «Туристон инфраструктурæйы райрæзт»-ы федералон проекты æмæ «Туризм æмæ фысымуаты индустри»-йы национ проекты фæлгæты. Музей у æрдзон цыртдзæвæн, ис дзы нырыккон технологитæ æмæ ифтонггæрзтæ, æмæ йæ кусджыты ныхасмæ гæсгæ, æппæт Ирыстоны дæр дыккаг ахæм нæй.
Уазджытæ базонгæ сты цæрæгойты æмæ зайæгойты дунейыл дзурæг интерактивон «Сырх чиныг»-имæ æмæ цымыдисæй бакастысты, адæймаг æмæ æрдз сæ кæрæдзиимæ куыд баст сты, ууыл дзурæг кинонывмæ.
Тускъаты Таймураз йæ балцæй разыйæ баззад æмæ рахаста æндæр хатт ацы ран цæлхæмбырд саразыны фæндон.
Фаризæ Хадашева
