Мæздæджы районы иумæйаг бюджетмæ хи æфтиæгтæ афæдзы кæронмæ нысан кæнынц миллиард сомæй уæлæмæ бахæссын. Промышленнон куыстуæтты продукцийы рауагъд зына нæ зына фæкъаддæр, алы æмвæзадмæ хъалонтæ бацыд сæдæ авд милуан сомæй фылдæр. Ацы нымæцтæ хуымæтæджы не ‘рхастам. Районы сæргълæууæг Гутнаты Геннадиимæ ныхасы фæстæ ‘рцыдыстæм хатдзæгмæ: снысангонд хъуыддæгтæ царды рауадзын сæ къухы бафтдзæн, нæ зæххыл сабырдзинад куы уа, уæд.
Республикæйы иннæ районтæй Мæздæг хицæн кæны стратеги æмæ хъæууон хæдзарады уавæрæй. Ахсджиаг стратегион ахадындзинад ын ис, нырыккон уавæрты та, уый нæ хынцгæйæ, цард аразæн нæй. Уыдæттæ хынцгæйæ, стæй йæ географион æвæрдмæ гæсгæ дзы фæсарæйнаг граждæнтæн уæгъдæй цæуыны бар нæй. Хуымæтæджы нæ сæвæрдтой уыцы уагæвæрд – сæрмагонд æфсæддон операцийы рæстæг къæрцхъус уæвын хъæуы, адæмы æдасдзинад та æхсæнадон царды фыццаградон фарстатæй иу у.
– Стыр бузныг стæм, Уæрæсейы национ гварди æмæ хотыхджын тыхты службæгæнджытæй, районы цæрджыты æдасдзинады фарстайыл æвæллайгæйæ кæй кусынц, сабыр цардмæ ныхилджыты фæндтæ сæххæст кæнын кæй нæ уадзынц, уымæй. Ахсджиаг у ацы фарста. Районы бынæттон хицауиуæггæнæг оргæнтæ, æхсæнады минæвæрттæ æмæ æфсæддонты кæрæдзиимæ бастдзинад бæрзонд æмвæзадыл æвæрд у. Ацы фарстайы сын ис æххуысгæнджытæ – районы бархионтæ, æхсæнадон организацитæй. Дæсæй нæм фылдæр сты, фембæлдтыты рæстæг сæ бæрнон æмæ ахадгæ куысты фæдыл схорзæхджын кæнæм сæ хуыздæрты. Абоны уавæр æрбангом кодта районы бирæнацион адæмы, бынæтты дæр кусынц лыггæнинаг фарстатыл, стæй æххуыс кæнынц сæрмагонд æфсæддон операцийы архайджытæн, сæ курдиатмæ гæсгæ сæ цы фæхъæуы, уый самал кæнын æмæ сæм æй фæхæццæ кæныныл. Уыдон та сты, куыд хæстонтæн хæринаг, афтæ техникон фæрæзтæ (квадрокоптертæ, генератортæ), тохы быдыры æнæмæнгхъæугæ фæрæзтæ, хæдтулгæтæ, æхсæвыгон уынæн бинокльтæ, æфсæддон хызтæ æмæ бирæ æндæр хъæугæ дзаумæттæ. Æнæрхъуыдыйæ нæ уадзæм Донбассы сывæллæтты, æрвитæм сын алыхуызон лæвæрттæ, – зонгæ нæ кæны уавæримæ районы администрацийы сæргълæууæг Гутнаты Геннади.
Æддагон тыхтæ архайынц национ æмæ диныл хæст адæмты ‘хсæн ахастдзинæдтæ скарз кæныныл, Мæздæджы район та бирæнацион у, цæры дзы алыхуызон диныл хæст адæмтæ. Уымæ гæсгæ, районы социалон-экономикон, культурон æмæ спортивон фарстаты рæзтыл архайгæйæ, уыцы-иу рæстæг адæмты ‘хсæн хæлардзинад фидар кæныныл стыр куыст цæуы.
– Рагæй-æрæгмæ дæр нæ районы зæххы куыст кæнынц, ацы къабаз ногæй бæрзонд æмвæзадмæ сисыныл у нæ архайд. Фæкъаддæр дзидза æмæ æхсыры рауагъд, стæй Væргъты нымæц. Уый хыгъд хъæууонхæдзарадон куыстуæттæ æмæ зæхкусæг-фермерон хæдзарæдты æртæ проценты фæфылдæр стурты нымæц. Республикæйы Хъæууон хæдзарады министрад ацы аз грант «Агростартап» райсынæн цы конкурс расидт, уым фæуæлахиз нæ минæвар, æмæ ныр нæ районы стурвос чи дары, уыцы хæдзарæдтыл бафтдзæн. Нæ зæрды ис сæнæфсиры зæххыты фæзуæттæ фæфылдæр кæнын, ног азы нысан кæнæм 300 гектары сæм бафтауын. Æнæ донхорыгæй районы зæххытæ бирæ тыллæг нæ ратдзысты, цыппар мин гектары уал нын бантыст донпырхгæнæнтæ сæвæрын. Фæлæ, цæмæй хъуыддæгтæ нывыл цæуой, уымæн та хъæуы зæххыты 40 проценты донæй æфсадын. Мæздæджы хæдзарæдтæ рахызтысты зети уадзæг культурты куыстмæ. Рапс, гречихæ æмæ сойæйы тыллæг æрвитынц сыхаг республикæтæм, нæхимæ уыцы хомаджы куыстгæнæг цехтæ нæма сарæзтой, кæд æмæ нæм раздæр фондз консервгæнæн заводы уыд, алы хæдзарады та хи консервгæнæн цехтæ куыстой. Уыцы хъуыддаг сног кæныныл дæр архайдзыстæм. Ацы аз районы скуыста, нæ рæстæджы фæстагдæр домæнты аккаг чи у, ахæм егъау куырой, ссынц дзы мæнæу. Цы нын нæ бантыст саразын, уый иннæ азмæ аргъæвтам. Кæй снысан кодтам, уыдæттæ сæххæст кæнын нæ къухы куы бафта, уæд ног азы нæ районы рæзты æрцæудзæн стыр санчъех, – зæгъы администрацийы сæргълæууæг.
Ацы аз районы агропромышленнон комплексы æппæт хуызты хæдзарæдты хъæууонхæдзарадон культуртæ байтыдтой 59 мин гектарæй фылдæр. Æрæгмæ чи цæттæ кæны, уыцы зайæгойтæ (соя, нартхор) æфснайыны куыстытæ кæронмæ фæхæццæ кæнынц фæйнæ 2,4 гектары фæзуатыл. Афæдзы кæронмæ промышленнон куыстуæттæ товартæ рауадздзысты 1,2 миллиард сомы бæрц. Бюджетмæ хъалонтæ фыст æрцæудзæн 131,5 милуан сомы, 813 мин сомæй фылдæр та бафиддзысты рекламон конструкцитæ æвæрын æмæ эксплуатаци кæнынæн.
Республикæйы иннæ районтимæ абаргæйæ, Мæздæджы демографион уавæр фæзминаг у. Нымæцтæм гæсгæ, йæ цардæй чи ахицæн, уыдоны ныхмæ ноггуырдтæ сты 1,2 проценты фылдæр. Уымæн ахъаз сты алыхуызон æмвæзады программæтæ æмæ национ проекттæ. Районы се ‘ппæтæй дæр æнтыстджынæй пайда кæнынц, сæ руаджы æнцондæр кæнынц цæрджыты фадæттæ. Æхсæнады æрвылбоны сагъæстыл кусгæйæ сæ рох не сты адæймаджы удварн æмæ монон рæзты фарстатæ. 14 декабры Бетъырбухы байгом уыдзæн Мæздæджы Аивæдты скъолайы хъомылгæнинæгты куыстыты равдыст «Радость Рождества». Экспонатты уал бынатмæ арвыстой, йæ байгом кæнын æмæ Цыппурсы бæрæгбоны фæдыл мадзæлтты архайдзæн районы минæвæртты къорд.
ХУЫБИАТЫ Ларисæ
