“Иудадзыг кусæм нæ адæмы культурон царды уавæртæ фæхуыздæр кæныныл”

0
480

РЦИ-Аланийы Сæргълæууæг БИТАРТЫ Вячеслав 14 мартъийы йæ Ныстуаны — РЦИ- Аланийы социалон-экономикон рæзты сæйраг фæндæгты æмæ РЦИ-Аланийы Хицауады архайды бæрæггæнæнты тыххæй дзуаппон ныхасы сæрмагонд æргом аздæхта культурæйы фарстатæ æмæ сын сæ размæ дарддæр цы нысантæ сæвæрдта, уыдонмæ. Куыст сыл куыд цæуы уый базоныны фæдыл РЦИ-Аланийы культурæйы министр МИЛДЗЫХТЫ Русланимæ фембæлд нæ уацхæссæг.

— Руслан, нæ республикæйы Сæргълæууæг Культурæйы министрады размæ цы нысантæ сæвæрдта, уыдонæй иу уыд кæстæртæн сæ курдиат раргом кæнынæн æмæ рæзынæн æмхуызон уавæртæ скæнын, цæмæй, дæрддзæф хъæуты чи цæры, уыдонæн дæр фадат уа иннæты æмрæнхъ хи фæлтæрынæн. Куыд цæуы куыст ацы фарстайыл?

— Мах иудадзыг кусæм республикæйы культурон царды уавæртæ фæхуыздæр кæныныл, культурон мадзæлттæ, хъомыладон куыст кæнгæйæ, курдиатджын фæсивæдимæ архайгæйæ. Æмткæй нæ авналæнтæм гæсгæ аразæм æппæт мадзæлттæ дæр. Бирæ хъæуты культурæйы уавæртæ бынтон зæрдæмæдзæугæ не сты, уымæн æмæ сæм бирæ рæстæг фаг хъусдард нæ цыд, кæмдæр-иу рохуаты дæр аззадысты. Дæс азæй фылдæр республикæйы Культурæйы хæдзæрттæ арæзт нæ цыд æмæ фарстатæ сбирæ сты.

— Культурæйы хæдзæрттæ ацы аз арæзт æмæ цалцæггонд кæцы хъæуты æрцæудзысты? Цавæр программæтæм гæсгæ? Кæй хардзæй? Цас бахъæудзæн уымæн æхца?

— Ис падзахадон программæ культурæйы райрæзты фæдыл. Уый фæлгæты фарон сарæзтам цыппар Культурæйы хæдзары, æхсæз сцалцæг кодтам. Дыууæ та «Иугонд Уæрæсе»-йы программæмæ гæсгæ сцалцæг кодтам. Ацы аз сцалцæг кæндзыстæм æртæ Культурæйы хæдзары: Цæлыччы, Цыколайы æмæ Дигорайы. Ног Культурæйы хæдзæрттæ сараздзыстæм Æхсæрысæры — 100 бынатæн æмæ Заманхъулы — 300 бынатæн. Нæ министрады кусджытимæ къордæй уыдыстæм Мæздæджы районы, æркастыстæм, цы уавæрты сты уым та Культурæйы хæдзæрттæ, нæхицæн скодтам хатдзæгтæ æмæ сыл кусдзыстæм дарддæр. Кæй зæгъын æй хъæуы, аразинæгтæ æмæ цалцæггæнинæгтæ — тынг бирæ. Сæ цалцæггæнæн æмæ арæзтадон куыстытæ, фыццаджыдæр, кæнгæ сты районы разамындæй. Уымæн æмæ 131-æм закъонмæ гæсгæ сты муниципалон балансыл, æмæ сыл дзуапп дæтты районы сæргълæууæг. Мах та сын æххуыс кæнæм, УФ-йы Культурæйы министрады программæты архайгæйæ. Уыцы программæтæ æххæстгонд цæудзысты суанг 2020 азмæ. Дарддæр та нын Уæрæсейы Культурæйы министрад æндæр программæтæй ныфс æвæры.

— Дæргъвæтин арæзтадон куыстыты фæстæ ивгъуыд азы кæрон байгом республикæйы Национ музей. Залты фыццаг хатт æвдыст æрцыдысты алайнаг сыгъзæринтæ æмæ сæ адæм æхсызгонæй федтой. Фæлæ куыд зонæм, афтæмæй куыстытæ кæронмæ нæма фесты. Цы сæ къуылымпы кæны?

— Национ музейы куыстытæ дарддæр цæуынц æххæстгонд. Фарон сыл бахардз кодтам 97 милуан сомы. Æдæппæт Федералон æхцатæй рахай кодтой 105 милуаны, республикæйы æхцатæй та — 7 милуан сомы. Цалцæггонд æрцыдысты 1-æм, 2- æм æмæ 3-æм уæладзгуытæ. Ныридæгæн дзы æнæкъуылымпытæй цæуы музейы æрвылбоны куыстытæ. Дарддæр цалцæг кæнынц музейы æвæрæнтæ æмæ фондты агъуыстытæ. Уым сæрмагонд бынаты æвæрд уыдзысты алайнаг сыгъзæринтæ, кæцытæ 25 азы дæргъы æвæрд уыдысты банчы. Музейы проект куы цæттæ кодтой, уæд ацы хæзнаты ам дарыныл ныхас нæ цыд, æмæ сын ныр нæ республикæйы Арæзтады министрадимæ иумæ цæттæ кæнæм сæрмагонд бынат музейы сæ дарыны домæнтæм гæсгæ.

— Битарты Вячеслав ивгъуыд аз кусæг балцы Ставд-Дурты хъæумæ куы æрцыд, æмæ куы федта иуæндæс азы Культурæйы хæдзар кæлæддзагæй лæууы, уæд хъæуы цæрджыты раз дзырд радта фидæны йæ æнæмæнг кæй сцалцæг кæндзысты. Бахæс кодта районы разамынд æмæ республикæйы Хицауадæн, цæ- мæй клубыл хæрдзтæ 2018 азы бюджетмæ бахæссой. «Рæстдзинад»-ы уацхæсджытæй уым чи уыд, уыдонæн та загъта, ацы хъуыддаг æххæстгонд куыд цæудзæн, уымæ хъус дарын. Цы уавæрыл æрæнцадысты хъуыддæгтæ æмæ цæй аххосæй?

— Куыд загътон, афтæмæй ацы фарста, фыццаджыдæр, аразгæ у районы разамындæй. Ставд-Дурты Культурæйы хæдзары арæзтадон куыстыты тыххæй махмæ районæй проект æмæ сметæйы документаци нæ балæвæрдтой. Уыдонимæ мах хъуамæ сбæрæг кодтаиккам, ног бæстыхай дзы самайын хъæуы æви фаг уыдзысты цалцæггæнæн куыстытæ. Тынг нæ фæнды, цæмæй Уæллаг æмæ Дæллаг Санибайы, Хæзныдоны, Мæздæджы районы дæр тагъд рæстæджы арæзт æрцæуой Культурæйы хæдзæрттæ. 2018 азы цы объектты кусдзыстæм, уыдон сты бæлвырд, мæйы кæронмæ та хъуамæ сбæрæг уой, 2019 азы цы культурон бæстыхæйттыл кусдзыстæм, уыдон. Уæрæсейы Культурæйы министрад сын рахай кæндзæн 150 милуан сомы.

— Министрады бæрны цы аивадон, сфæлдыстадон къордтæ ис, уыдоны республикæйы сывæллæттæн сæ бон у лæвар архайын?

— Нæ республикæйы Сæргълæууæг Битарты Вячеславы уынаффæмæ гæсгæ, нæ дæлбар цы ахуырадон æмæ сфæлдыстадон къордтæ ис, уыдоны се ‘ппæт дæр сывæллæттæ архайынц æмæ ахуыр кæнынц лæвар. Суанг ма паддзахадон ансамбль «Алан»-ы дæр байгом кодтам кафджыты студи 300 сывæллонæн, æмæ дзы райгондæй архайынц. Музейтæм цæуынц лæвар. Уый у раст хъуыды, уымæн æмæ рæзгæ фæлтæрæн хъæугæ культурон мадзæлттæ аразын махæн у нæ сæйраг хæс.

— Руслан, цы хъуыдытæ, фæндтæ, зæгъинæгтæ дæм ис дарддæр та? Куыд цæудзæн куыст, цы ногдзинæдтæм æнхъæлмæ кæсут?

— Республикæйы нын тынг бирæ куыст ис. Цæттæ кæнæм кадртæ, сывæллæтты курдиат рагацау сбæрæг кæныны тыххæй сæрмагонд мадзæлттæ. Уый фæстæ сæ нысангонд бынæттæм гæсгæ дарддæр ахуырмæ æрвитæм. Дыккаг ахуырад сæ чи фæисы, уыдонæн дæр йæ ахуыры хæрдзтæ нæ- химæ райсæм. Алы уæлдæр скъолатимæ дæр нын ис бадзырдтæ, æмæ нæ куыст уыцы хуызы дарддæр кæнæм. Республикæйы ис 24 музыкалон скъолайы. 2019 азæй цæттæ стæм уыцы скъолатæй кæй фæнды, уыдон нæ дæлбар бакæнынмæ, уый у УФ-йы Хицауады фæндонæй, цæмæй бауой республикæйы Культурæйы министрады дæлбар, цæмæй сын сæ райрæзтæн уа финансон æххуыс паддзахадæй.

Архайæм гранттæ райсыныл дæр. Ныридæгæн райстам цалдæр гранты æмæ ма балæвæрдтам грантмæ Ирон театрæн дæр, филармонийæн. Разыйы дзуапп радтой грант паддзахæдты ‘хсæн хæлардзинады ахастдзинæдтæ фидардæр кæныны фæдыл мадзæлттæн. Æндæраз «Ирыстоны бонтæ» скодтам Сомихы, фарон — Прагæйы. Ацы аз цæудзыстæм Италимæ.

Ацы программæты фæрцы нын УФ-йы Культурæйы министрады грантты руаджы фадат уыд фарон тетр «Саби»-йæн 900 мин сомы, ацы аз та 1800 мин сомы самал кæнынæн музыкалон техникæйæн, ног спектакльтæ æвæрыны хæрдзтæн. Райстам-ма фыстæг, иннæ аз нын ноджыдæр 3600 мин сомы кæй радих кæндзысты, уый тыххæй. Нæ куыст нын дзæвгар фæрогдæр кодтой ацы федералон программæтæ, æмæ уый æнæфæзынгæ нæ фæцис республикæйы культурон цардыл, æмткæй райсгæйæ.

 — Бузныг, Руслан, дæ æргом ныхасы тыххæй.

 

 

Ныхас ныффыста ХЕТÆГКАТЫ Оксанæ

 

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here