Культурæйæн йæ тых æгæрон у. Йæ алæмæты дунейы цы адæм бахауынц, уыдонæй иутæ сæхицæн ном скæнынц. Уыцы хорзæх кæй къухы бафтыд, уыцы курдиатджын музыканттæй иу у фæндырдзæгъдæг, РЦИ-Аланийы æмæ Абхазы республикæты адæмон артист, академион ансамбл «Алан»-ы концертмейстер САУТУАЛТЫ Аслан.
Хæрзсабийæ уый уарзта йе ‘мгæрттимæ велосипедыл тезгъо кæнын. Йæ бæллиц уыд, цæмæй йын æй йæ ныййарджытæ балхæной. Чысыл Аслан йæ хистæртæн бæргæ лæгъстæ кодта, фæлæ уыдон йæ фæндыл не сразы сты, афтæмæй йын йæ фыд велосипеды бæсты фæндыр балхæдта. Иуцасдæр æм лæппу хæстæг нæ цыд, уый фæстæ йæ райста æмæ йын йæ къæбæлтыл хъавгæ æрхæцыд. Йæ алæмæты зæлты ад ын куы банкъардта, уæд æм йе ‘ргом раздæхта.
Авд азы йыл цыд, афтæмæй йæ йæ ныййарджытæ радтой Металлургты культурæйы галуаны фæндырдзæгъдджыты къордмæ. Нæ фыдæлты музыкалон инструменты алæмæты зæлты рæсугъддзинад ын ам фыццагдæр бауарзын кодтой йæ ахуыргæнджытæ Къадзты Зинæидæ æмæ Хуыгаты Эммæ. Уыдон æвзонг сабийыл сæхи фыртау баузæлдысты. Уый дæр сын се ‘ууæнк никуы ницæмæй фæсайдта. Аслан ма йæ фыццаг концерттæ абон дæр дары йæ зæрдыл. Уыцы аивадон изæртæ йын лæвæрдтой тых аивады алæмæты дунейы йæхи фæндаг ссарынæн.
Аивад уæлтых æмæ зæрдиаг куыст кæй уарзы, уый Аслан ноджы хуыздæр бамбæрста, Дзæуджыхъæуы Аивæдты колледжмæ адæмон инструментты хайадмæ ахуыр кæнынмæ куы бацыд, уæд. Ам та йæ ахуыргæнæг уыд дæсны фæндырдзæгъдæг Тамарæ Цурова.
— Тамарæ мæ сахуыр кодта алы зæл дæр зæрдæйæ æнкъарын, фæндыры аив зæлтæ фарны хуынау адæммæ хæссын. Мемæ иу курсы ахуыр кодтой ныртæккæ зындгонд музыканттæ, РЦИ-Аланийы сгуыхт артисттæ, зарæггæнджытæ Хъуысаты Эльвирæ, Артур Алиев æмæ Сохъуырты Валери. Колледжы ахуыр кæнгæйæ, фыццаг хатт рацыдтæн профессионалон сценæмæ, уæд мыл цыд 15 азы,— зæгъы Аслан.
Аивæдты колледж æнтыстджынæй каст фæуыны фæстæ æрыгон музыканты йæ хореографион ансамбл «Арт»-мæ æхсызгонæй æрбахуыдта УФ-йы адæмон артисткæ, номдзыд кафæг Байаты Альбинæ.
— Уый уыд Хуыцауы æцæг курдиатæй хайджын адæймаг. Кафæг у артист, уый у æнкъараг уды хицау, гæнæн ис, æмæ абон йæ равг йæ гаччы уа, иннæ бон та — нæ. Фæлæ фæндырдзæгъдæг кафæджы зæрдæйы уавæр хъуамæ æнкъара æмæ йын цæгъда йæ уæнгты фезмæлдмæ, йæ цæстæнгасмæ лæмбынæг кæсгæйæ. Уый фæндырдзæгъдæг куы базона, уæд йæ бон бауыдзæн æнцонтæй кафæгæн цæгъдын, — афтæ-иу нын дзырдта Альбинæ. — Сфæлдыстадон куысты уыд домаг, царды та зæрдæхæлар, цæстуарзон хистæр. Æмткæй аивады, сценæйы, артистты ‘хсæн мæхи куыд хъуамæ дарон, адæм мæ хорзæй цæмæй базоной, ууыл цы хуызы хъуамæ архайон, уыцы æппæт хъæугæ хъуыддæгтыл мæ ахуыр кодта Альбинæ. Абон дæр царды кæнæ мæ куысты истæмæй куы фæтыхсын, уæд дидинджыты стыр бастимæ ссæуын йе ‘нусон бынатмæ — Намысы аллеймæ, алæууын йæ цыртдзæвæны раз, æмæ мын зынгæ фенцондæр вæййы, мæ хъуыддæгтæ дæр се ‘ндзыг ранæй фенкъуысынц, цард та мæм ног хуызы йæ мидбылты бахуды.
Аслан ансамбл «Арт»-ы кафджытимæ уыд уæрæсейаг горæтты æмæ фæсарæнты. Сæ алы концертыл дæр аивадуарзджытæ æмбæлдысты стыр æхсызгонæй. Ацы аивадон коллективæн нæ культурæйы уыд йæхи цæсгом. Фæлæ йæ 2003 азы, бæлвырд аххосæгтæм гæсгæ, баиу кодтой кафты паддзахадон ансамбл «Алан»-имæ. Æмæ уæд Аслан дæр бацыд ацы номдзыд аивадон къорды оркестрмæ. Æмæ ныр дæс азæй фылдæр нæ дзыллæйæн лæвар кæны йæ фæндыры рæсугъд зæлтæ.
Аслан аивады æнцон фæндæгтæ никуы агуырдта, цæуы музыкæйы æмæ гуманитарон ахуырады хъуыддæгты, куыд гæнæн ис, афтæ фылдæр зонындзинæдтæ райсыны фæндагыл. Паддзахадон филармонийы куы куыста, уæд фæсаууонмæ каст фæци Ростовы Сергей Рахманиновы номыл консерваторийы музыкалон продюсертæ цæттæгæнæн факультет. Ныртæккæ та дарддæр ахуыр кæны аспирантурæйы. Йæ кандидатон диссертаци та фыссы номдзыд ирон композитор Æлборты Феликсы сфæлдыстады аивадон æууæлты тыххæй. Зæрдиагæй йæ фæнды, цæмæй Æлборы-фырты музыкæимæ базонгæ уой уæрæсеаг æмæ дунейы бæстæты аивадуарзджытæ æмæ йын йæ курдиатæн аккаг аргъ кæной.
Асланы фæндырдзагъды ис рахатæн нырыккон музыкалон эстрадæйы миниуджытæ. Уый ирон адæмон æмæ нæ композиторты фыст фæндырдзагъды мелодитæ фæхайджын кодта нырыккон музыкалон культурæйы миниуджытæй. Курдиатджын музыканты зонды ныффидар номдзыд философты хъуыды: æнустæ сæ фæд кæуыл ныууагътой, уыцы мæсыг ногæй афтæ сараз, цæмæй йæ фыццаг хуыз ма фесафа, фæлæ рæсугъддæрæй цæхæр скала.
Асланæн йæ хæдбындур аивадимæ зонгæ сты Мæскуыйы, Бетъырбухы, Ростовы, Мурманскы, Тюмены, Францы, Китайы, Тайваны, Польшæйы, Словакийы аивадуарзджытæ. 2004 азы та Аслан архайдта дунеон музыкалон — хореографион фестивал «Лезгинка»-йы æмæ дзы райста лауреаты диплом. Иу аз та бакуыста Турчы цæрæг ирон адæмы æхсæн.
— Мæ царды æрмæстдæр фæндыримæ баст нæ дæн. Уарзын æмæ мæ зæрдæйы арф бынат ахсы уырыссаг æмæ дунеон классикон æмæ нырыккон эстрадон музыкæ. Æз амондджын дæн, уымæн æмæ мæ архайд аивады у алывæрсыг. Концертон программæтæ сарæзтон нæ зындгонд зарæггæнджытæ Цæллагты Эмилияимæ, Медойты Светланæимæ, Дауыраты Эдуардимæ, Хадыхъаты Аллæимæ, Илурты Риммæимæ, Газайты Еленæимæ, Джихаты Раманимæ, Хъуылымбегты Робертимæ, Артур Алиевимæ, зындгонд хормейстер, УФ-йы сгуыхт артисткæ Кокойты Агуындæйы зарæггæнджыты къордимæ, вокалон трио «Фидæн»-имæ. Æлборты Феликс æмæ Николай Петровы уацмыстæ цалдæр хатты цагътон паддзахадон филармонийы симфонион оркестримæ. Се ‘ппæтæн дæр зæгъын бузныг, кæй мыл æууæндынц, мæ курдиаты рæзтæн мын ахъаз кæй кæнынц, уый тыххæй, — зæгъы Аслан.
Курдиатджын музыкант ныридæгæн йæ фæндырдзагъды композицитимæ рауагъта цыппар компакт-дискы. 2016 азы та йын лæвæрд æрцыд нæ республикæйы паддзахадон хæрзиуæг — майдан «Ирыстоны намысæн». Йæ ног æнтыстытæ йын йæхиуыл фервæссыны хос нæ вæййынц, фæлæ йыл разæнгардгæнæг базыртæ басадзынц аивады ноджы стырдæр æнтыстдзинæдтæ равдисынмæ.
Ацы бонты Саутуалты Аслан бæрæг кæны йæ 50 азы юбилей. Нæ зæрдæ йын зæгъы æнæниздзинад, амонд æмæ ноджы стырдæр æнтыстдзинæдтæ.
ГАСАНТЫ Валери
