Ныр къорд азы республикæйы районты скъолаты хистæр кълæсты ахуырдзауты ’хсæн æхсæнадон змæлд «Иудзинад»-ы уæнгтæ расидынц æрвылазон конкурс-æркаст «Ирон дæн æз». Иры фæсивæд ерысы бацæуынц алыхуызон фæлварæнты. Сæ арæхстдзинад равдисынц алывæрсыгæй.
Æрæджы та конкурс-æркаст арæзт æрцыд Æрыдоны районы скъоладзау чызджыты ’хсæн, архайдтой дзы Алагиры районы минæвæрттæ дæр.
Кучиты Ирландæ – Къостайыхъæуы астæуккаг скъолайы ахуырдзау, йæ ахуыргæнæг – Цхуырбаты Зарæ, Гулиты Валерия, Алагиры 3-æм скъолайы ахуырдзау (Датиаты Маринæ), Туаты Моникæ, Хъæдгæроны скъолайы ахуырдзау, (Гуытъиаты Заремæ), Болататы Сабинæ, Нартыхъæуы скъолайы ахуырдзау (Фæрниаты Мæдинæ), Æлборты Дзерассæ, Майрæмададжы скъолайы ахуырдзау (Хуыбаты Людмилæ) æмæ Еналдыты Жаннæ, Æрыдоны 1-æм скъолайы ахуырдзау (Лохты Ритæ) уыдысты конкурсы архайджытæ. Сæ арæхстдзинад, сæ зонындзинæдтæн сын аргъ кодтой жюрийы уæнгтæ, сæ сæргъы – Туаты Алан – «Иудзинад»-ы æвзæрст лæг.
Уæздан, æгъдауджын, æфсармджын чызгæн ирон адæм кæддæриддæр кодтой кад. Конкурсы архайынмæ ныфс чи равдыста, уыцы æрыгон чызджытæ царды кæнынц фыццаг бæрнон къахдзæфтæ, фæлæ уал абон се ’мгæртты ’хсæн сты фæзминаг, сты ахуыры раззагдæртæ. «Уый дын æцæг ирон чызг», зæгъæн кæмæй ис, ахæмтæ. Сæхи тынг зæрдиагæй цæттæ кодтой, уый бæрæг уыд, алывæрсыг æххуыс сын бакодтой сæ ахуыргæнджытæ.
Арæхстдзинад равдыстой сæ мыггæгты уидæгтæ, рагон кусæнгæрзтæ, ирон бæрæгбæттæ зонынæй, чи кафынмæ, чи – музыкалон инструментыл цæгъдынмæ сарæхстысты. Чызджытæ, иу иннæйы фæстæ ирон уæлæдарæсы цыдысты сценæмæ. Сæ архайдæй къамис æмæ залы бадæг адæмæн æхсызгондзинад хастой, хорз фæсивæд нæм кæй хъомыл кæны, уыцы ныфс лæвæрдтой.
«Ирон дæн æз æмæ уымæй – сæрыстыр» – ацы хъуыды уыд чызджытæй алкæй архайды дæр.
Тæхудиаг, йæ ивгъуыд чи нæ рох кæны, йæ мыггаджы суадон кæцæй рацæугæ у, чи уыдысты йæ фыдæлтæ, уый чи зоны. Мыггаг æмæ хæдзарвæндаджы равзæрд уыд конкурсы хæйттæй иу.
Адæмы иугæнæг æмæ удыхъæд æвдисæг сты нæ рæсугъд бæрæгбæттæ, – куыд хорз зонынц сæ нысаниуæг, сæ фæткæвæрд, уый дæр равдыстой чызджытæ.
Ирон чындзæхсæв у царды скъола, ницæимæ йæ ис фæивддзаг кæнæн. Сиахсы цыд, чызгæмбал, мыды къус уарын, чындзы кафт æмæ, иннæ рæсугъд æгъдæуттæ дæр абон нæ цины хъуыддаджы куыд фидауынц, уый дæр фехъуыстам.
Бирæтæ хъусгæ дæр нæ фæкодтой, цы у пирæн, æнгуырой, æлхуый, хъуылæг, куыд пайда кодтой къæртайæ, авд сывæллоны кæм уыд, уыдон æххæст бинонтæ кæй уыдысты, афтæмæй «авдæн» ныхас кæй фæзынд – ацы æркастмæ дæр сарæхстысты чызджытæ.
Хæринаг кæныны æгъдæуттæ ирон сылгоймагыл цы хæс æвæрдтой, – ацы цымыдисаг конкурс дæр æнтыстджынæй ацыд.
Уæлдай æхсызгонæй адæм бакастысты сфæлдыстадон ерысмæ. Чызджытæ цагътой дала æмæ ирон фæндырæй, рæсугъд акафыдысты.
– Ныр дæсæм аз цæуы конкурс-æркаст «Ирон дæн æз». Фæззæджы æрбамбырд кæнæм скъоладзау лæппуты, уалдзæджы та чызджыты æркаст вæййы. Зæрдæмæдзæугæ ссис бирæ адæмæн, уымæн æмæ æххæст кæны йæ сæйраг нысан – нæ культурæ, нæ мадæлон æвзаг æмæ традицитæ бахъахъхъæнын, – загъта «Иудзинад»-ы æвзæрст лæг Туаты Алан. Йемæ иузæрдион уыдис Æрыдоны районы конкурсмæ цæстдарæг Мамиаты Розæ. – Ахæм конкурстæ кæстæртæн фадат дæттынц кæрæдзи базонынæн æмæ æнгомдæр æрбалæууынæн, сæ зонындзинæдтæ, сæ хъуыдытæ равдисынæн, – зæгъы Розæ.
Конкурсы архайджытæй хуыздæрты равзарын къамисы уæнгтæн æнцон нæ уыд.
Афтæмæй, Æрыдоны районæй фыццаг бынатмæ рацыд Еналдыты Жаннæ, дыккаг бынат раттой Кучиты Ирландæйæн, æртыккаг бынатмæ рацыд Туаты Моникæ. Алагиры районы чызджытæй уæлахиздзауыл банымадтой Гулиты Валерияйы.
Сæ аив кафтæй бæрæгбон срæсугъд кодтой ансамбль «Ногдзау»-ы архайджытæ, сæ разамонæг – РЦИ-Аланийы сгуыхт артист Елойты Хъазыбег.
Гугкаты Жаннæ
