«Ацы æмбырд нын фыццаг у ÆГЪУЫЗАРТЫ Тамерланы амарды фæстæ æмæ уæ курын, йæ ном ын æрымысын æдзæмæй алæугæйæ», — знон РЦИАланийы Сæргълæууæджы хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг БИТАРТЫ Вячеслав ацы ныхæстæй байгом кодта Хицауады æмбырд.
— Куыд зонут, афтæмæй мын уыд Уæрæсейы Федерацийы Президент Владимир Путинимæ фембæлд, æмæ мын бабар кодта рæстæгмæ республикæйы Сæргълæууæджы хæстæ æххæст кæнын. Куыд куыстам, афтæ дарддæр дæр кусдзыстæм, ноджы фæахадгæдæр кæндзыстæм нæ архайд. Хицауады кабинеты уæнгтæн нысантæ зындгонд сты. Президент бафæдзæхста адæмы царды уавæртæ фæхуыздæр кæнын. Ныртæккæ мыл цы бæрн æвæрд æрцыд, уымæ гæсгæ РЦИ-Аланийы Конституци амоны, Хицауады Сæрдары хæстæ æххæст кæнын сæвæрын фыццаг хæдивæгыл. Указ бафыстон æмæ Хицауады кабинеты уæнгтæ уæгъдгонд æрцыдысты, фæлæ сæ хæстæ æххæст кæндзысты бæлвырд æмгъуыдмæ. Ныртæккæ та Хицауады æмбырд дарддæр амондзæн Тускъаты Таймураз. Ацы амынддзинæдты фæстæ Битары-фырт æмбырдæй ацыдис. Паддзахадон исбонад æмæ зæххы ахастдзинæдты министры хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг Тедеты Руслан æмбырды архайджытæн радзырдта 2015 азы паддзахадон исбонад приватизаци кæныны хатдзæгтæ. Йæ ныхасмæ гæсгæ, ивгъуыд азы приватизацийы рагагъоммæйы пъланы бындурыл хъуамæ æфтиæгтæ сыстадаиккой 7 милуан сомы. Хъуамæ приватизацигонд æрцыдаид 4 паддзахадон унитарон куыстуаты, акционерон æхсæнадты акциты 3 пакеты, æнæххæст бæрнондзинадимæ æхсæнадты 1 хай. Уыцы 4 куыстуатæй хæдзарадон æхсæнадмæ раивыны бындурыл приватизацигонд æрцыд иу куыстуат. Акциты пакеттæ дæр уæйгонд не ‘рцыдысты. Милуан сомæй чысыл фылдæр райста «Кировлес»-ы иу хай. 2014 азы кæрон цы исбон ауæй кодтой, уымæй республикон бюджетмæ æрбафтыд 57179 мин сомæй чысыл фылдæр. 2015 азы муниципалон исбонадæй приватизацигонд æрцыд 39 объекты 80774 мин сомæй. Алфамбылай æрдз хъахъхъæнын æмæ æрдзон фæрæзты министры хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг Гаглойты Алан куыд радзырдта, афтæмæй бацæттæ кодтой сыгъдæгдзинады, цъæхвæлысты мæйоны пълан. Алы ведомствомæ дæр цы хæстæ хауы, уыдон дзы бæрæггонд сты. Ахуырад æмæ наукæйы министрад æмбырдмæ бацæттæ кодтой цалдæр фарстайы. Министры хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг Сæлбиты Зитæ семæ базонгæ кодта бæрнон адæймæгты. Фылдæр ныхас бацахста «РЦИ-Аланийы паддзахадон æмæ муниципалон ахуыргæнæндæтты кусджытæн мызд фидыны ног фæткмæ ивддзинæдтæ бахæссыны тыххæй» уынаффæ. Сæлбиты Зитæ куыд бамбарын кодта, афтæмæй ныртæккæ цæуы районтæм, æвзары ахуыргæнæндæтты уавæртæ. «Куыд сбæрæг, афтæмæй скъолаты разамонджыты мызд у алыхуызон. Æмхуызон уавæртæ сын, скъоладзауты нымæц дæр æмхуызон, сæ разамонджыты мызд та у алыхуызон. Уыдæттæ мах бæстон равзардзыстæм», — загъта министры хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг. Республикæйы архивон службæйы разамонæг Нинæ Чиплакова радзырдта, куыстуæттæ æмæ организациты архивтæ цы уавæры сты, уый тыххæй. Сæ службæ бæстон сбæрæг кодта æппæт архивтæ, æрмæг сæ куыд æфснайд у, куыд сæ хъахъхъæнынц, уыдæттæ. «Æдæппæт архивты æфснайд ис 1430 мин иуæджы. Архивты документтæ æрмæст гæххæттыты хуызы не сты, фæлæ сæ раивтой электронон хуызмæ. Пайдагонд цæуы нырыккон информацион технологитæй. Æдæппæтæй ис 182 электронон базæйы. Архивты кусджытæ парахат кæнынц сæ авналæнтæ, фадæттæ фылдæргæнгæ цæуынц. Раздæр кæд азмæ мин адæймаджы бæрц æрвыстой курдиæттæ хъæугæ документтæ ссарынæн, уæд ныр авд минмæ схæццæ вæййынц. Нæ сайт бабæрæг кæнынц азмæ 33 мин адæймаджы. Уыимæ Уæрæсейы æндæр регионтæй дæр», — загъта Нинæ Чиплакова. Æппæт зындгонд историон бæрæгбæтты, цауты кадæн Архивон службæ бацæттæ кæны æмæ рауадзы сæрмагонд чингуытæ хъæздыг æрмæгимæ. Службæйы разамонæг ма æрдзырдта сæ куыст сын цы къуылымпы кæны, æххуысхъуаг цæмæй сты, уыдæттыл дæр. Тускъаты Таймураз зæрдæ бавæрдта æххуысæй, раарфæ кодта Архивон службæйæн сæ бирæвæрсыг куысты тыххæй. Уый фæстæ æмбырды раныхас кодта адæмæн куыстдæттыны комитеты сæрдары хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг Къаболаты Ларисæ. Йæ ныхас баст уыди фæсивæды æгуыстдзинадимæ. Куыд бафиппайдта, афтæмæй Уæрæсейы Фæллойы министрад Цæгат Кавказы республикæты банымадта, фæллойы базарады уæззау уавæр кæм сæвзæрд, ахæмтыл. «Æдæппæт нæм фæсивæд ис 160 мин адæймаджы. Куыстагур чи у, уыдонæн сæ 20 проценты сты æрыгон, сæрæн лæппутæ æмæ чызджытæ. Ныртæккæ республикæйы куыстад куынæггæнгæ цæуы, куысты бынæттæ дæр къаддæрæй-къаддæр кæнынц. Нæ куыстуæттæн сæ фылдæр хай ис Дзæуджыхъæуы, районты цы æгуыст фæсивæд ис, уыдонæн бирæ зындæр у куысты бынæттæ ссарын», — загъта комитеты сæрдары хæстæ рæстæгмæ æххæстгæнæг. Куыд бамбарын кодта, афтæмæй алы аз дæр нæ республикæйы институттæ æмæ техникумтæ бацæттæ кæнынц 13500 специалисты. Сæ фылдæр куыст не ссарынц æмæ ацæуынц рæдыд фæндагыл, фыдбылызты бахауынц, сæ ныфс асæтты, суанг бинонты хъуыддаг бакæнын дæр сæ бон нæ вæййы. Уыцы-иу рæстæг ис ахæм заводтæ, æмæ сæ хъæуы хорзцæттæгонд кусджытæ. Кæд æмæ дзы стыр мызд вæййы, уæддæр фæсивæд нæ цæуы уыцы заводтæм, уымæн æмæ дзы сæ бон нæдæр цæрæнуат райсын у, нæдæр сæ дарддæры рæзтæн фадæттæ ис. Кæд æмæ нæ республикæйы фæстаг азты фылдæр сывæллæттæ гуыры, уæддæр куыстагур, хуыздæр уавæрты фæдыл æрыгæттæ ацæуынц æндæр регионтæм æмæ цæрджыты нымæц къаддæрæй-къаддæр кæны. Ныртæккæ ахуыргæнджытæ агуырд цæуынц 12 проценты бæрц; медицинон кусджытæ — 11 проценты бæрц; инженерон дæсныйæдтæ — 10 проценты бæрц. Æппæты фылдæр нæм ис юристтæ, экономисттæ, бухгалтертæ, инженертæ. Кæд æмæ Уæрæсейы иннæ регионтимæ бадзырдтæ бафыссæм, уæддæр зæрдæмæдзæугæ куысты бынæттæ нæ разынынц нæ фæсивæдæн, æмæ нæ цæуынц уырдæм. Къаболаты Ларисæ ма æрдзырдта æндæр ахсджиаг фарстаты тыххæй дæр. Парламенты Сæрдары фыццаг хæдивæг Къесаты Станислав куыд бафиппайдта, афтæмæй ацы хъуыддаджы тыххæй ныхас рагæй цæуы, фæлæ ивддзинæдтæ нæй. «Районтæм уымæн нæ комынц, æмæ дзы змæлд ныммынæг, сæ фидæн уым цавæр уыдзæн, уый дæр сын бæрæг нæ вæййы. Мæнмæ гæсгæ, республикæйы социалон-экономикон рæзты программæ хъуамæ лыггонд цæуа фæсивæдон политикæ хынцгæйæ», — загъта Къесайы-фырт. Ацы ахсджиаг фарстайы тыххæй сæ хъуыдытæ загътой Касаты Таймураз, Æлбегаты Барис, Тускъаты Таймураз. Æмбырды ма равзæрстой æндæр ахсджиаг фарстатæ дæр.
БУТАТЫ Эльзæ
