Цардæй ахицæн Ирыстоны намысджындæр фырттæй иу, зындгонд æхсæнадон æмæ наукон архайæг Хуадонты Зураб Муссæйы фырт. Хуадонты Зураб Муссæйы фырт райгуырд 1 декабры 1940 азы Цыколайы, ахуыргæнæджы бинонты ‘хсæн. Хæрз æвзонгæй æнæ фыдæй кæй баззад, уымæ гæсгæ йæ сабибонтæй фæстæмæ райдыдта фæллой кæнын. Цыколайы астæуккаг скъола майданимæ каст фæуыны фæстæ ахуыр кæнынмæ бацыд Цæгат Кавказы хæххон-металлургон институтмæ æмæ йæ 1963 азы æнтыстджынæй каст куы фæци, уæд æй арвыстой Фыййагдоны хæххон-хъæздыггæнæн комбинаты арæзтадмæ. 1964 — 1966 азмæ куыста Цæгат Кавказы Арæзтадон техникумы ахуыргæнæгæй. 1966 азы йæ кусынмæ æрбахуыдтой Цæгат Кавказы хæх- хон-металлургон институты арæзтадон технологиты куыс- тады кафедрæйы ассистентæй. Уыцы рæстæгæй активонæй райдыдта педагогон æмæ зонадон куыст кæнын. 1967 -— 1970 азты Хуадонты З.М. ахуыр кодта Мæскуыйы инженерон арæзтадон институты аспирантурæйы. Уым 1971 азы бахъахъхъæдта кандидаты диссертаци. Цæгат Кавказы хæххон-металлургон институтмæ куы ‘рбаздæхт, уæд дзы куыста фыццаг асси- стентæй, уый фæстæ та сси доцент. 1977 азы йæ равзæрстой арæзтадон куыстады техноло- гиты кафедрæйы сæргълæууæгæй. 1991 азы æвзæрст æрцыд Цæгат Кавказы хæххон-металлургон институты ректорæй. Ацы бæрнон бынаты кусгæйæ Хуадонты Зураб йæхи равдыста арæхстджын æмæ йæ хъуыддагыл иузæрдион разамо- нæгæй. Хуадоны-фырты номимæ баст у Цæгат Кавказы хæххон- металлургон институты æнæ- хъæн дуг. Уый бацархайдта æппæт хъарутæй дæр ацы ахуырадон артдзæсты арфæйагдæр традицитæ бахъахъхъæныныл. Уымæн æвдисæн, институты алы азты рауагъдонтæн сæ нæмттæ канд Ирыстоны нæ, фæлæ Уæрæсейы дæр зындгонд кæй сты, уый. 1994 азы Цæгат Кавказы хæххон-металлургон институтæн лæвæрд æрцыд технологион университеты статус. Фæзынд дзы бирæкъабазджын специалисттæ цæттæ кæныны бæлвырд фæтк. Æнтыстджынæй кусын райдыдта уæлдæр скъолайы размæ æмæ уæлдæр скъолайы фæ- сахуыр цæттæгæнæн хайæдтæ, институты разамындæн йæ бастдзинæдтæ фæфидар- дæр сты куыстуæттимæ. Хуадонты З.М. уыд технологион центртæ «Баспик» æмæ «Ирстройпрогресс»-ы бындурæвæрджытæ æмæ саразджытæй иу. Цæгат Кавказы технологион университеты цы рæстæг куыста, уыцы азты дзы байгом 18 ног хайады, 5 наукон куыстадон центры, æртæ хатты фæфылдæр уæлдæр квалификацион къæпхæн кæмæ уыд, уыцы ахуыргæнджыты нымæц. Зынгæ фылдæр фесты кандидаты æмæ докторон диссертацитæ бахъахъхъæныны фæдыл специализацигонд советтæ. 1992 азы Хуадонты З.М. бахъахъхъæдта докторон диссертаци æмæ райста техникон наукæты докторы къæпхæн, уыцы аз ын лæвæрд æрцыд профессоры ном. 1995 азы сси Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы фыццаг равзæрст Парламенты депутат. 1999 азы та йæ депутатæй равзæрстой ног æмгъуыдмæ. Хуадонты З.М. уыд æппæтдунеон æхсæнадон змæлд «Иры Стыр Ныхас»-ы уæнг, Дыгурон паддзахадон драмон театры аудæг советы сæргълæууæг. 2005 азы Цæгат Кавказы хæххон-металлургон институты рауагъдонты хъæппæрисæй арæзт æрцыд профессор Хуадоны-фырты номыл хæрзаудæн фонд. Зураб уыд йæ президент. 2006 азы фонд снысан кодта, зонады æмæ аивады, литературæйы сгуыхтдзинæдты тыххæй национ преми «Нарты фæткъуы». Хуадоны-фырты бирæвæрсыг архайдæн æрцыд аккаг аргъгонд, саккаг ын кодтой УФ-йы наукæйы сгуыхт архайæджы æмæ «УФ-йы уæлдæр скъолайы сгуыхт кусæджы», РЦИ-Аланийы сгуыхт аразæджы кадджын нæмттæ. Лæвæрд ын æрцыд Хæлардзинады орден æмæ майдан «Ирыстоны намысæн». Хуадонты Зурабы рухс ном куыд ахуыргонд, организатор, наукæйы сыгъдæгзæрдæ зиууон, патриот æмæ гражданин, афтæ цæрдзæн нæ зæрдæты æмæ баззайдзæн Ирыстоны историйы.
БИТАРТЫ В.З., А.В.МАЧНЕВ, ТУСКЪАТЫ Т.Р.
